ارتودنسی، دندانها را در حد چشمگیری مرتب‌تر و لبخند را زیباتر می‌کند، اما روزها یا هفته‌ها طول میکشد تا به فشار مضاعفی که بر دندانهایتان وارد میشود، عادت کنید. ممکن است در چند روز اول درمان ارتودنسی دور دندانها و لثه‌های‌تان احساس درد یا ناراحتی داشته باشید.
در این بین اگر با افرادی که درمان ارتودنسی انجام داده‌اند، حرف بزنید، متوجه می‌شوید سخت‌ترین مسئله‌ای که باید خودتان را با آن تطبیق بدهید، دست کشیدن از خوراکی‌های موردعلاقه‌تان است. خوردن بعضی غذاها در زمان ارتودنسی ممنوع است، چون احتمال دارد بین براکتها و سیم‌های ارتودنسی گیر کنند و به آنها آسیب بزنند.
در این مقاله با بهترین و بدترین غذاها در دوران ارتودنسی آشنا می‌شوید؛ همچنین برای‌تان توضیح می‌دهیم که چگونه در زمان ارتودنسی به درستی غذا بخورید، چطور بریس ارتودنسی را پس از غذا خوردن تمیز کنید و اگر بریس آسیب دید، چه کاری انجام بدهید.
چرا تغذیه در دوران ارتودنسی مهم است؟
چند تغییر کوچک می‌تواند تفاوت قابل‌توجهی را در اثربخشی درمان ارتودنسی ایجاد کند. انتخاب غذاهای مناسب درمان ارتودنسی را راحت‌تر می‌کند. به‌علاوه تغذیه مناسب باعث میشود تعداد دفعات کمتری برای تعمیر بریس آسیب‌دیده به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید.
محافظت کردن از سیم و براکتها در دوران ارتودنسی
دلیل اصلی تغییر تغذیه کودک در دوران ارتودنسی خطر آسیب دیدن براکتها و سیم ارتودنسی است. غذاهای بسیار سفت یا چسبناک سیم قوسی را از جا درمی‌آورند یا براکت را از روی دندان جدا می‌کنند. اگر این اتفاق رخ بدهد، بریس تا زمانی که متخصص ارتودنسی شکستگی را تعمیر نکند، بی‌فایده میشود. جلوگیری از آسیب دیدن سیم و براکتها کمک می‌کند تا درمان ارتودنسی سریع‌تر به پایان برسد.
پیشگیری از ناراحتی پس از تنظیم بریس
دندان‌های کودک احتمالاً یک تا دو روز پس از تنظیم بریس ارتودنسی دردناک خواهد بود. در مدتی که دندانها به وضعیت جدید عادت می‌کند، بهتر است کودک عمدتاً غذاهای نرم‌تر بخورد. غذاهایی که به گاز زدن یا جویدن نیاز ندارند، مایه تسکین دندانها و لثه‌های دردناک هستند. سوپ، ماست و اسموتی گزینه‌های خوبی برای دندانها و لثه‌های دردناک است. وقتی دندانها جابه‌جا شود، کودک می‌تواند به تغذیه معمول و البته مناسب دوران ارتودنسی برگردد.
کاهش خطر لک شدن دندان
خوردن و نوشیدن مواد غذایی حاوی قند بالا و سریع مسواک نزدن پس از صرف این خوراکی‌ها باعث لک شدن دندان میشود. بهترین کار این است که از خوردن خوراکی‌هایی پرهیز کنید که دندانها را با مواد قندی می‌پوشاند و باعث میشود بخش نمایان هر دندان لک شود و بقیه دندان که پشت براکت محفوظ است، بدون لک باقی بماند.
تغییر تکنیک جویدن
یکی از بزرگ‌ترین خطرهایی که براکتها و سیم ارتودنسی را تهدید می‌کند، گاز زدن غذاهای سفت با دندان‌های جلو است. به‌جای این‌که غذا را با دندان‌های جلو گاز بزنید، آن را به تکه‌های کوچک‌تر ببرید و از دندان‌های عقب قوی‌تر برای جویدن استفاده کنید.
غذاهای مناسب دوران ارتودنسی
تا دو هفته پس از شروع درمان ارتودنسی یا تنظیم بریس باید به دقت مراقب تغذیه‌تان باشید، اما پس از این مدت میتوانید اکثر غذاها را در دوران ارتودنسی میل کنید.
غذاهای زیر مناسب دوران ارتودنسی هستند:
- نان: تکه‌های بریده قرص نان، تاکوی نرم و تورتیلا گزینه‌های ایمنی هستند.
- لبنیات: خوردن پنیر نرم و ماست در زمان ارتودنسی مانعی ندارد.
- غلات: برنج، نودل و انواع پاستای پخته‌شده غذاهای نرمی‌اند که برای دوران ارتودنسی مناسب‌اند.
- کیک و مافین: پنکیک، کیک و بیسکوئیت
- مرغ و گوشت قرمز نرم: تکه ترد و خشک گوشت را باید کنار بگذارید، اما میتوانید از گوشت کبابی بریان و نرمی لذت ببرید که نیاز چندانی به جویدن ندارد.
- سبزیجات پخته: اکثر سبزیجات نرم و پخته‌ای که به راحتی چنگال زده می‌شوند، برای دوران ارتودنسی مناسب است. پس فرزندتان هیچ بهانه‌ای برای نخوردن کلم بروکلی ندارد.
- غذاهای دریایی: حواس‌تان باشد که استخوان و صدف وارد دهان‌تان نشود، اما به جز این‌ها خوردن ماهی، خرچنگ، سالمون، صدف خوراکی و ماهچیه در زمان ارتودنسی اشکالی ندارد.
- میوه‌های نرم: موز، کیوی، آناناس، توت فرنگی و میوه‌های هسته‌دار، خوراکی‌های مناسبی در دوران ارتودنسی هستند؛ البته اول باید هسته میوه را دربیاورید تا تصادفاً زیر دندان‌تان نرود.
- شیرینی‌جات و دسرهای شیرین: خوردن بستنی، ژله، اسموتی و میلک‌شیک در زمان ارتودنسی مانعی ندارد. البته باید حواس‌تان باشد که زیاده‌روی در مصرف مواد قندی به دندانها و سلامت عمومی‌تان آسیب می‌زند، پس هر از چند گاه خودتان را به یک دسر شیرین مهمان کنید.
غذاهای نامناسب دوران ارتودنسی
در این بخش برای‌تان توضیح می‌دهیم که خوردن چه غذاهایی در دوران ارتودنسی ممنوع است.
گوشت قرمز سفت و رگ و ریشه‌دار
این نوع گوشت‌ها بین دندانها گیر می‌کنند و خوردن‌شان در دوران ارتودنسی سخت‌تر هم میشود. توصیه میشود مصرف این نوع گوشت‌ها را در دوران ارتودنسی کاهش بدهید و پس از مصرف‌شان در صورت امکان از مسواک بین‌دندانی استفاده کنید. میتوانید غذاهای گوشتی نرم‌تری مانند مرغ، همبرگر یا گوشت قلقلی را جایگزین این گوشت‌ها کنید.
غذاهای چسبناک
منظورمان از غذاهای چسبناک شیرینی‌جات، آدامس، آب‌نبات و تافی است. این خوراکی‌ها علاوه بر این که قند بالایی دارند و باعث پوسیدگی دندان می‌شوند، به براکتها و سیم ارتودنسی گیر می‌کنند و تماس‌شان را با دندان کاهش می‌دهند. در نتیجه جابه‌جا شدن دندانی که براکت از روی آن کنده شده است، تا زمانی که ارتودنتیست براکت را دوباره با سیمان مخصوص بچسباند، به تعویق می‌افتد.
غذاهای ترد
چیپس سیب‌زمینی، آجیل، دانه‌ها، نان یا ذرت بوداده خوراکی‌هایی هستند که باعث تحریک لثه و التهاب می‌شوند. خوراکی‌های ترد نیز مانند خوراکی‌های چسبناک موجب جدا شدن براکت از روی دندانها می‌شوند.
غذاهای ترش و اسیدی
درمان ارتودنسی گاهی باعث ایجاد زخم میشود. وارد شدن غذاهای اسیدی به حفره دهانی که زخمی در آن وجود دارد، دردناک است و باعث ناراحتی بیمار میشود.
خوراکی‌های تند و پرادویه
غذاهای تند و پرادویه نیز مانند غذاهای ترش باعث ناراحتی بیمار می‌شوند.
غذاهای سفت
مهم‌ترین نکته درباره پرهیز از غذاهای سفت این است که این قبیل خوراکی‌ها را با دندان‌های جلو گاز نزنید. برای مثال گاز زدن سیب سفت باعث شکستن یا جابه‌جا شدن براکت میشود. بهترین کار این است که خوراکی‌های سفت را تکه‌تکه کنید تا دچار این مشکل نشوید.
غذاهای نامناسب هنگام استفاده از ارتودنسی نامرئی
بریس شفاف یا نامرئی نقاط ضعف دیگری دارد که فهرست غذاهای ممنوع در دوران ارتودنسی را طولانی‌تر می‌کند. مصرف بعضی غذاها در صورت استفاده از ارتودنسی نامرئی مجاز نیست. برای مثال غذاهای زیر بریس شفاف را لک می‌کند:
- چای
- قهوه
- نوشیدنی‌های غیرالکلی حاوی رنگ‌افزاهای خوراکی
- اسفناج
- سس: سس گوجهفرنگی، کچاپ، خردل، سویا، سرکه و …
- کاری
- محصولات حاوی مقادیر زیاد رنگدانه‌های مصنوعی
- دخانیات
نوشیدنی‌ها
اسموتی‌ها و شیک‌های سالم جایگزین‌های فوق‌العاده‌ای برای دوران ارتودنسی هستند. مصرف نوشیدنی‌های قندی مانند سودا، آب‌میوه و نوشیدنی‌های ورزشی را محدود کنید. وقتی مواد قندی با آب دهان ترکیب میشود، فیلم چسبناکی، موسوم به پلاک ایجاد میشود که دندان را می‌پوشاند.
مسواک زدن پلاک را از روی دندانها پاک می‌کند، اما زدودن پلاک از روی دندانها در دوران ارتودنسی سخت‌تر است. در نتیجه احتمال پوسیدگی دندان بیشتر میشود. آب آشامیدنی و شیر همواره بهترین نوشیدنی‌ها در دوران ارتودنسی به شمار می‌آیند.
توصیه‌های مفید برای روش غذا خوردن در دوران ارتودنسی
در زمان ارتودنسی همچنان میتوانید از میل کردن بسیاری از غذاهای موردعلاقه‌تان لذت ببرید. توجه کردن به نکات کلیدی زیر کمک می‌کند تا در دوران ارتودنسی نیز بتوانید اکثر غذاهای محبوب‌تان را نوش جان کنید:
- نکته کلیدی اول: غذاهای نرم‌تر میل کنید و لقمه‌های کوچک‌تر بردارید. تمام خوراکی‌ها را به تکه‌های کوچک‌تر ببرید تا جویدن‌شان به نیروی کمتری نیاز داشته باشد.
- نکته کلیدی دوم: یاد بگیرید که غذا را چطور با دندان‌های کناری بجوید. سعی کنید غذا را با دندان‌های نیش و آسیاب کوچک بجوید.
- نکته کلیدی سوم: از آن‌جایی که بایت‌تان تغییر کرده است، غذا را آهسته اما کامل بجوید تا لب‌ها، گونه‌ها یا زبان‌تان را گاز نگیرید.
روش تمیز کردن دندانها پس از غذا خوردن در دوران ارتودنسی
رعایت بهداشت دهان و دندانها در دوران ارتودنسی یکی از راه‌های مؤثر برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی است. دندانهایتان را حداقل سه بار در روز، ترجیحاً پس از هر وعده غذایی، با مسواک نرم مسواک بزنید.
به فضای دور براکتها بیشتر توجه کنید و تمام ذرات غذا را بیرون بیاورید. برای تمیز کردن بین دندانها و خارج کردن ذرات غذا از بین براکتها و سیم‌ها از نخ دندان و فلاس تریدر استفاده کنید.
علاوه بر این‌که باید مرتب به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید، لازم است برای جرم‌گیری و ویزیت دوره‌ای نزد دندانپزشک نیز بروید. جرم‌گیری برای زدودن پلاک جمع‌شده روی دندان ضروری است، در غیر این صورت مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان و بیماری لثه پیش خواهد آمد.
در وقت‌های تعیین‌شده به ارتودنتیست مراجعه کنید تا ایشان از تنظیم بودن براکتها و سیم ارتودنسی مطمئن شوند. ممکن است دندانپزشک توصیه کند که از دهان‌شویه حاوی فلوراید برای تقویت دندانها و کاهش خطر پوسیدگی دندانها استفاده کنید.
عوارض احتمالی خوردن غذای نامناسب
خوردن غذاهای نامناسب باعث ناراحتی میشود و خطر شکستن براکتها یا سیم‌ها را افزایش می‌دهد. در این صورت باید تعداد دفعات بیشتری به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید و مدت زمان کلی درمان هم طولانی‌تر میشود.
به‌علاوه اگر مدام غذاهایی بخورید که بین براکتها و سیم‌ها گیر می‌کند یا قند بالایی دارد، محیط مساعدی برای ایجاد پلاک و تکثیر باکتری‌ها ایجاد میشود که می‌تواند آسیب دائمی دندانها را به دنبال داشته باشد.
چنین شرایطی به پوسیدگی دندانها منجر میشود که اگر درمان‌شان نکنید، زندگی‌تان را به یک کابوس مداوم تبدیل خواهد کرد. بنابراین منطقی است که به تغذیه‌تان در دوران ارتودنسی توجه کنید تا دچار چنین عوارض ناخوشایندی نشوید.
سخن آخر
ارتودنسی دندانها را ردیف و مرتب می‌کند. اما اگر غذاهای نامناسب در دوران درمان بخورید و بهداشت دهان و دندانها را به خوبی رعایت نکنید، خطر آسیب دیدن براکتها و دندانها وجود دارد.
دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی می‌گوید که مصرف چه غذاهایی برای دوران ارتودنسی مناسب نیست. اگر سؤالی داشتید، حتماً از ارتودنتیست بپرسید. آسیب دیدن براکتها درمان را طولانی می‌کند و مجبور می‌شوید که مدت بیشتری براکتها و سیم ارتودنسی را تحمل کنید.
پرسش‌های پرتکرار
چرا غذا خوردن در دوران ارتودنسی تا این حد سخت است؟
بریس ارتودنسی برای ردیف کردن دندانها به آنها فشار میآورد، این فشار باعث احساس درد موقتی در دهان میشود. اگرچه ناراحتی ناشی از درمان ارتودنسی برای برخی بیماران کاملاً قابلتحمل است، عدهای گاز زدن به غذا و جویدن غذا به دلیل ناراحتی اولیه ارتودنسی برایشان سخت میشود.
چه مدت طول میکشد تا بتوانم در زمان ارتودنسی مانند حالت عادی غذا بخورم؟
وقتی به براکتها و سیم ارتودنسی عادت کنید، به تدریج تمایل پیدا میکنید که غذاهای مختلف را با وجود سیمکشی بودن دندانهایتان امتحان کنید. تقریباً دو هفته پس از شروع ارتودنسی میتوانید دوباره مثل همیشه غذا بخورید.
در دوران ارتودنسی می‌توانم هر غذایی خواستم بخورم؟
خیر، خوردن بسیاری از غذاها و تنقلات در زمان ارتودنسی ممنوع است؛ بعضی خوراکی‌ها را هم باید با احتیاط فراوان میل کنید.
غذا خوردن با وجود سیم و براکت‌های ارتودنسی دردناک است؟
ممکن است تا چند روز کمی دچار ناراحتی و حساسیت به لمس باشید، اما به تدریج که به ارتودنسی عادت کنید، میتوانید مثل همیشه غذا بخورید.
می‌توانم در زمان ارتودنسی چیپس و پفک بخورم؟
بهترین کار این است که از خوردن این تنقلات پرهیز کنید، چون چیپس آنقدر سفت است که ممکن است باعث بروز عوارض شود و پفک هم چسبناک است. این دو ترکیب مضری را برای براکت‌های ارتودنسی ایجاد می‌کنند.
نوشیدن مشروبات الکلی در زمان ارتودنسی مجاز است؟
نوشیدن مشروبات الکلی به طور کلی اثر منفی مستقیمی بر ارتودنسی ندارد. مایعات لزوماً باعث شکستن براکتها یا آسیب دیدن سیم‌ها نمی‌شوند، با این حال توصیه می‌کنیم که همواره حد اعتدال را رعایت کنید.
