ارتودنسی در درجه اول برای جلوگیری و اصلاح بینظمیهای دندان انجام میشود. عوامل متعددی در ایجاد چنین بینظمیهایی نقش دارند از جمله عوامل ژنتیکی، از دست دادن زودهنگام دندانهای شیری و عادات دهانی آسیب زا (مانند مکیدن انگشت شست و مشکلات رشدی).
بی نظمیهای دندان ممکن است از ابتدا وجود داشته باشند یا در اوایل کودکی ایجاد شوند. دندانهای کج اعتماد به نفس کودک را کاهش میدهند و مراقبت از دهان را دشوار میکند در حالی که دندانهای مرتب باعث کاهش خطر پوسیدگی دندان و بیماری پریودنتال در دوران کودکی میشود.
چه علائمی نشان میدهند که کودک به ارتودنسی نیاز دارد؟
کودک باید برای درمان نامرتبی دندانها و مشکلات فک به ارتودنتیست مراجعه کند.
1.دندانهای شلوغ
هنگامی که دندانهای دائمی کودک شروع به رشد میکنند ممکن است فضای کافی برای رشد صحیح آنها وجود نداشته باشد. شلوغی دندانها میتواند باعث چرخش دندانها به طرفین، اختلال در گفتار یا مشکل حین جویدن غذا شود.
2.فاصله بین دندان
درمان فاصله بین دندانها به ارتودنسی نیاز دارد. در بسیاری از موارد با رشد دندانهای دائمی این فاصلهها خود به خود پر میشوند.
3.از دست دادن دندانهای شیری زودتر یا دیرتر از زمان طبیعی
از دست دادن دندانهای شیری خیلی زود یا خیلی دیر ممکن است نشان دهنده نیاز به ارتودنسی باشد. اگر کودک شما خیلی زود دندان های شیری خود را از دست دهد ممکن است سایر دندانها به سمت فضاهای خالی حرکت کنند. اگر دندانهای شیری کودک شما دیرتر از زمان معمول بیفتند باعث نامرتبی سایر دندانها میشوند.
4.مکیدن شست
مکیدن شست و استفاده از پستانک میتواند نحوه رشد دندانهای کودک شما را تغییر دهد. این کار میتواند باعث درد فک و نامرتبی دندانها و فک شود. اگر کودک شما شست خود را میمکد ممکن است نشان دهد که دندانهای او نیاز به ارتودنسی دارند.
5.تنفس از طریق دهان
تنفس از طریق دهان میتواند شکل صورت کودک را تغییر دهد. در بسیاری از موارد علت تنفس دهانی ناتوانی زبان در قرار گرفتن روی سقف دهان است. این مشکل میتواند باعث باریک شدن فک و کمبود فضای کافی برای رشد دندان شود.
6.آندربایت
آیا متوجه میشوید که دندانهای پایینی فرزندتان از دندانهای بالایی جلوتر است؟ چنین وضعیتی با عنوان آندربایت شناخته میشود. این مشکل زمانی اتفاق میافتد که رشد فک بالا کمتر باشد یا فک پایین بیش از حد رشد کند.
7.اوربایت
این وضعیت برعکس آندربایت است. اوربایت باعث میشود دندانهای بالایی کودک شما جلوتر از دندانهای پایینی قرار بگیرند. این مشکل میتواند باعث تنفس دهانی شود چون کودک شما نمیتواند لبهای خود را روی هم قرار دهد.
دندانها و فک کودک باید به درستی روی هم قرار گیرند در غیر این صورت میتواند باعث مشکلاتی از جمله بیماری لثه، سایش غیر طبیعی دندانها، مشکل در جویدن و مشکلات گفتاری شود. افرادی که دندانها و فکهایشان در یک راستا قرار ندارند هم ممکن است برای تمیز کردن دندانهای خود مشکل داشته باشند و این وضعیت میتواند باعث پوسیدگی دندانها شود.
دندانپزشک میتواند تشخیص دهد که آیا کودک شما به ارتودنسی نیاز دارد و بهترین زمان برای این کار چه سنی است. دندانپزشک همچنین میتواند شما را به یک ارتودنتیست با تجربه معرفی کند.
کودک شما باید حتی در طول درمان ارتودنسی برای معاینات منظم به دندانپزشک مراجعه کند. همچنین رعایت بهداشت دهان و دندان قبل، حین و بعد از درمان ارتودنسی برای کودک بسیار مهم است.
بهترین زمان برای ارتودنسی کودکان
دندانپزشک اطفال دو مرحله مرتبط با سن کودکان نیاز به ارتودنسی را تشخیص میدهد. در ادامه این مراحل به طور مفصل شرح داده شده است.
مرحله1: درمان زودهنگام (2 تا 6 سالگی)
هدف درمان ارتودنسی اولیه هدایت و تنظیم عرض دو قوس دندانی است. هدف اصلی از درمان زود هنگام این است که فضای کافی برای رشد صحیح دندانهای دائمی فراهم شود. کسانی که نیاز به درمان زودهنگام دارند عبارتند از: کودکانی که در گاز گرفتن صحیح مشکل دارند، کودکانی که زودتر از حالت طبیعی دندانهای شیری خود را از دست میدهند، کودکانی که فکهایشان حین حرکت صدا میدهد یا ساییده میشود، کودکانی که دندان قروچه میکنند و کودکانی که به جای بینی از دهان نفس میکشند.
در مرحله اولیه درمان دندانپزشک اطفال با والدین و کودکان کار میکند تا عادات مضر دهان و دندان مانند استفاده بیش از حد از پستانک و مکیدن انگشت شست را حذف کنند.
دندانپزشک همچنین ممکن است یکی از انواع وسایل دندانپزشکی را برای تقویت رشد فک، نگه داشتن فضایی برای دندانهای بزرگسالی یا جلوگیری از تغییر دندانها به قسمتهای ناخوشایند فراهم کند.
مرحله2: دندان های میانی (6 تا 12 ساله)
هدف از درمان دندانهای میانی اصلاح مشکلات فک، شروع اصلاح کراس بایت و شروع فرایند صاف کردن دندانهای دائمی نامرتب است. در دوره رشد دندانهای میانی بافت نرم و سخت دهان بسیار انعطاف پذیر هستند. بنابراین از برخی جهات بهترین زمان برای شروع اصلاح مال اکلوژن شدید است.
مجدداً دندانپزشک ممکن است از یک ابزار دندانپزشکی برای درمان کودک شما استفاده کند. ارتودنتیست از درمانهای مختلفی از جمله بریسها، صفحات و وسایل سر استفاده میکند. برخی از وسایل (مانند بریسها) ثابت و برخی دیگر قابل جابجایی هستند. صرف نظر از ابزار درمانی کودک همچنان میتواند به طور معمول صحبت کند، غذا بخورد و بجود. با این حال کودکانی که از لوازم دندانپزشکی ثابت استفاده میکنند باید روزانه مراقبت بیشتری را برای تمیز کردن کل ناحیه دهان به منظور کاهش خطر لک، پوسیدگی و آسیبهای بعدی زیبایی انجام دهند.
مراحل ارتودنسی دندان کودکان
در اولین مراجعه به ارتودنتیست متوجه میشوید که مطب او شباهت زیادی به مطب دندانپزشک دارد. روی صندلی دندانپزشکی مینشینید و تکنسین یا دستیار ارتودنسی ممکن است از دهان و دندان شما عکس اشعه ایکس بگیرد. اشعه ایکس به ارتودنتیست نشان میدهد که دندانها در کجا قرار گرفتهاند و آیا دندانهایی وجود دارند که هنوز رشد نکردهاند.
تکنسین یا متخصص ارتودنسی همچنین ممکن است از دندانهای بالا و پایین شما قالب بسازد. قالب تصویر کاملی از شکل و اندازه دندانها در اختیار ارتودنتیست قرار میدهد و او میتواند تصمیم بگیرد چگونه دندانهای شما را صاف کند.
متخصص ارتودنسی دندانها و فکهای شما را معاینه میکند و ممکن است از شما بخواهد دهانتان را کاملا باز کنید یا دندانهایتان را به هم بجوید و ممکن است از شما بپرسد که آیا در جویدن یا بلعیدن مشکل دارید یا اینکه وقتی دهانتان را باز میکنید فک هایتان صدا میدهند یا خیر. پس از این مراحل، ارتودنتیست میتواند تشخیص دهد که دندانهای شما سالم هستند یا نیاز به درمان دارند.
بریسها با وارد کردن فشار ثابت به دندانها در نهایت آنها را به موقعیت صاف تری هدایت میکنند. معمولاً بعد از بریس باید از نگهدارنده استفاده کنید. نگهدارنده با وارد کردن فشار باعث حفظ حالت صاف دندان ها میشود.
پس از نصب بریسها باید هر چند وقت یکبار به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید. در برخی جلسات متخصص ارتودنسی ممکن است فقط بررسی کند که بریسهای شما همانطور که باید در جای خود قرار دارند. در سایر جلسات ممکن است سیمها را روی بریسها تنظیم کند تا دندانها را در موقعیت خود قرار دهد. متخصص ارتودنسی ممکن است به شما نحوه استفاده از نوارهای لاستیکی که بین دود دندان کشیده میشود و به اصلاح ردیف دندانهای شما کمک میکند را نشان دهد.
برخی کودکان هم ممکن است نیاز به استفاده از ابزارهای دیگری مانند هدگیر داشته باشند. ممکن است کودکانی را دیده باشید که یک هدگیر را به دور سر خود بستهاند. هدگیر از سیم ساخته شده است و به دندانهای عقبی وصل میشود. هدگیر طوری طراحی شده که با اعمال فشار دندانهای عقب را به عقب هدایت کند و فضای بیشتری برای دندانهای جلویی ایجاد شود. هدگیر معمولاً فقط شبها استفاده میشود.
ممکن است هنگام استفاده از بریس یا سایر ابزارهای ارتودنسی کمی احساس ناراحتی داشته باشید. اگر درد داشتید مادر یا پدرتان میتوانند به شما مسکن بدهند. ارتودنتیست معمولاً برای پوشاندن نقاط تیز بریسها برای شما یک موم تجویز میکند.
فرآیند درمانی ارتودنسی دندانهای کودکان چقدر طول میکشد؟
زمان استفاده از بریسها برای افراد مختلف یکسان نیست، اما اکثر افراد باید بین 1 تا 3 سال از بریس استفاده کنند. همزمان با استفاده از بریسها باید برای حفظ سلامت دندانها و جلوگیری از پوسیدگی آنها به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید. پس از برداشتن بریسها، بسیاری از کودکان باید برای مدتی از نگهدارنده استفاده کنند تا دندانهایشان در جای خود ثابت بماند. در طول این مدت کودک شما همچنان باید به طور منظم به متخصص ارتودنسی مراجعه کند. استفاده از نگهدارنده برای هر کودک متفاوت است.
مراقبتهای لازم پس از انجام ارتودنسی کودکان
در طول درمان ارتودنسی مراقبتهای خاصی لازم است تا احتمال بروز خطرات به حداقل رسیده و از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود.
- بعد از هر وعده غذایی مسواک بزنید: مسواک زدن برای از بین بردن پلاک از روی دندانها و حفظ بهداشت دهان و دندان حین استفاده از بریس بسیار مهم است. همانطور که میتوانید تصور کنید بریسها فضاهایی برای چسبیدن غذا روی دندانها و ایجاد پلاک فراهم میکنند. به همین دلیل کودک شما باید بعد از هر وعده غذایی دندانهای خود را مسواک بزند. اگر آنها فقط دو بار در روز میتوانند این کار را انجام دهند پس بهتر است بعد از نهار با چرخاندن آب در اطراف دهان تا حدی دندانهای خود را تمیز کنند. مسواک زدن با بریس تقریباً شبیه به مسواک زدن بدون بریس است، اما رعایت چند نکته میتواند به تمیز نگه داشتن دندانها کمک کند. ابتدا باید از یک مسواک برقی یا یک مسواک با موهای نازک تر و نرم استفاده کنند که بتوانند به آرامی اطراف بریسها، زیر سیمها و خط لثه را تمیز کند. دوم، برای جلوگیری از پوسیدگی دندان باید از خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده شود.
سپس باید مراحل زیر را دنبال کنید:
- اگر کودک شما کش (بندهای لاستیکی) دارد باید آنها را جدا کند.
- کودک شما باید دندانهای خود را با زاویه 45 درجه مسواک بزند.
- هر دندان را به آرامی به صورت جداگانه و با حرکت بالا و پایین مسواک بزنید و برای مسواک زدن اطراف هر براکت و تمیز کردن سیم ها زمان بگذارید.
- برای پاک کردن ذرات سست غذا دهان کودک را بشویید.
- دقت کنید تا همه ذرات غذا در امتداد لثه، بین بریسها و روی هر دندان پاک شده باشد.
- کش ها را تعویض کنید.
- هر روز نخ دندان بکشید.
نخ دندان کشیدن با بریس بسیار مهم است، حتی اگر به زمان بیشتری نیاز داشته باشد. کودک شما به نخ دندان فلاس تریدر نیاز دارد. این نوع نخ دندان به یک سیم نازک وصل است و شما میتوانید با رد کردن سیم نخ را از بین دندانها عبور دهید.
اگر احساس کردید که نخ دندان کشیدن بسیار دشوار است میتوانید برسهای تمیز کننده بین دندانی نازک را امتحان کنید. استفاده از این برسها برای تمیز کردن بین دندانها کمی آسان تر است و حذف پلاکهای بین دندانها را راحت تر میکند. ارتودنتیست میتواند در مورد تمیز کردن بین دندانها شما را راهنمایی کند و حتی بهترین ابزار برای این کار را به شما معرفی کند.
- از مصرف شکلات های چسبناک خودداری کنید: شکلاتهای چسبناک طعم خوشمزهای دارند، اما مشکلات زیادی برای دندانها و بریسهای کودک شما ایجاد میکنند:
- شکلاتهای چسبنده سرشار مواد قندی هستند که باعث پوسیدگی دندان میشود.
- با توجه به اینکه شکلاتهای چسبنده روی دندانهای کودک شما گیر میکند، مواد قندی آن باعث پوسیدگی بیشتر دندانها میشود.
- بریسها فضاهای بیشتری برای چسبیدن شکلاتها فراهم میکنند.
- شکلاتهای چسبنده همچنین میتوانند به بخشی از بریسها بچسبند و حین جویدن باعث جدا شدن بریسها از دندان شوند.
- کودک شما به دلیل همه موارد گفته شده باید از مصرف خوردن مواد چسبناک مانند تافی کاراملی یا قندی خودداری کند.
- از مصرف غذاهای ترد و سفت خودداری کنید: غذاهای ترد و سفت درست مانند شکلاتهای چسبنده میتوانند باعث ایجاد مشکل شوند بنابراین باید از خوردن آنها خودداری کنید. خوراکیهایی مانند ذرت بو داده و چوب شور میتوانند داخل بریسها گیر کند و باعث شکستن سیمها یا بریسها شود. خوردن غذاهای نامناسب برای کودکانی که بریس دارند میتواند مشکلات زیادی ایجاد کند.
- هنگام ورزش کردن از محافظ دهان استفاده کنید: ورزشهایی مانند فوتبال و بسکتبال برای بریسها خطرناک است. برخورد تصادفی توپ یا ضربه دست به صورت میتواند به براکتها یا لثهها آسیب وارد کند و حتی ممکن باعث بریده شدن لب کودک شوند. استفاده از محافظ دهان از دهان کودک و بریسهای او محافظت میکند. کودک شما ممکن است آن را دوست نداشته باشد، اما استفاده از محافظ دهان بسیار بهتر است لب خونی یا براکت شکسته است.
عوارض جانبی ارتودنسی کودکان
شایع ترین عوارض جانبی که کودکان حین استفاده از بریس تجربه میکنند عبارتند از:
- ناراحتی یا تحریک خفیف
- درد فک
- مشکل در غذا خوردن
- کرم خوردگی
- از بین رفتن کلسیم دندانها
هزینه ارتودنسی کودکان
ارتودنسی کودکان هزینه ثابت و مشخصی ندارد. هزینهای که باید برای ارتودنسی کودکان تقبل کرد به عوامل فراوانی بستگی خواهد داشت. موقعیت مکانی مطب متخصص ارتودنسی، حجم کار لازم بر روی دندانها، نوع ارتودنسی و تعداد جلسات ویزیت همگی از جمله موارد تاثیرگذار در هزینه ارتودنسی کودکان هستند.
اکثر ارتودنتیستها هزینهی متفاوتی دریافت میکنند و به شما این امکان را میدهند که در طول درمان بدون پرداخت سود، هزینهها را قسطی پرداخت کنید. در برخی موارد ممکن است بیمه هزینههای شما را پوشش دهد. با متخصص ارتودنسی خود درباره تمام هزینهها و روشهای پرداخت صحبت کنید.
سوالات پرتکرار
آیا ارتودنسی کودکان میتواند حساسیتزا باشد؟
بله. برخی افراد به فلزاتی مانند نیکل حساسیت دارند. در صورت وجود حساسیت میتوان از مواد دیگری استفاده کرد. افراد همچنین ممکن است به دستکشهای لاتکس مورد استفاده توسط ارتودنتیست حساسیت داشته باشند. اگر کودک شما به لاتکس حساسیت دارد در این باره با ارتودنتیست صحبت کنید تا از دستکشهای غیر لاتکس استفاده کند.
در برخی موارد بریسها لثههای کودک را تحریک میکنند و باعث تورم لثه میشوند. این یک واکنش آلرژیک نیست، اما والدین باید مراقب این شرایط باشند.
آیا ارتودنسی تنها یک فرآیند زیبایی است؟
خیر. زیبایی بارزترین نتیجه این درمان است، اما وقتی دندانها و فکها هم راستا باشند عملکرد (گاز گرفتن، جویدن و صحبت کردن) هم بهبود مییابد. درمان ارتودنسی نقش بزرگی در مراقبتهای بهداشتی نسبت به آنچه که به طور کلی تصور میشود ایفا میکند.
مشکلات دهان و دندان کودکان از کجا نشأت میگیرد؟
اکثر مشکلات دهان و دندان ژنتیکی هستند. اما برخی مشکلات اکتسابی هستند و در طول زمان با مکیدن انگشت، تنفس دهانی، بیماریهای دندانی، بلع غیر عادی، بهداشت نامناسب دندان، از دست دادن زودتر یا دیرتر از موعد دندانهای شیری، تصادف و تغذیه نامناسب ایجاد میشوند. گاهی اوقات یک مشکل ژنتیکی دهان و دندان با یک مشکل اکتسابی همراه شده و شرایط را پیچیده تر میکند. علت مشکلات دهان و دندان هر چه که باشد ارتودنتیست میتواند آن را با موفقیت درمان کند.
آیا با گذر زمان مشکلات دندان فرزندم حل نخواهند شد؟
متاسفانه دندانهای کودک شما با رشد او مرتب نمیشوند. فضای موجود برای دندانهای دائمی جلویی با رشد بیشتر نمیشود. برای اکثر افراد پس از رشد دندانهای آسیاب دائمی (12 سالگی) فضای کمتری برای دندانهای جلویی وجود دارد.
مشکلات دهان و دندان درمان نشده میتواند بدتر شود و با بزرگتر شدن کودک درمان دشوارتر میشود. مشکلات درمان نشده ممکن است منجر به پوسیدگی دندان، بیماری لثه، شکستگی دندانهای جلویی و از بین رفتن بافت استخوانی شود که دندانها را در جای خود نگه میدارد.
آیا باید تا روییدن تمام دندانهای دائمی فرزندم برای مراجعه به متخصص ارتودنسی صبر کنم؟
خیر. صبر کردن تا زمانی که تمام دندانهای دائمی رشد کنند یا تا زمانی که رشد صورت تقریباً کامل شود میتواند اصلاح برخی مشکلات ارتودنسی را دشوار تر کند. وقتی رشد صورت و فک متوقف میشود برخی محدودیتهای درمانی به وجود میآید.
چه غذاهایی برای کودکی که ارتودنسی انجام داده ممنوع است؟
بریسها ظریف هستند و شکستن بخشی از ابزارهای ارتودنسی منجر به حرکت دندانها در جهات اشتباه و طولانیتر شدن درمان میشود. از خوردن هر نوع خوراکی سفت، چسبناک یا جویدنی پرهیز کنید از جمله:
- یخ
- آجیل و خشکبار
- ذرت بو داده
- آبنبات
- آدامس
- شکلات چسبناک
