تصور کنید که برای ارتودنسی برنامه ریزی کرده بودید چرا که می‌خواهید با اصلاح شکل دندان‌های خود، دندان‌هایی صاف‌تر و زیباتر داشته باشید. شما آماده مراجعه به متخصص ارتودنسی جهت دریافت مشاوره بودید اما با موضوع غافل‌گیر کننده بارداری خود مواجه می‌شوید. حالا از خودتان می‌پرسید که آیا انجام ارتودنسی در دوره بارداری امکان پذیر است؟ یا باید تا بعد از تولد نوزاد صبر کنم؟ آیا ارتودنسی در دوران بارداری ضرر دارد؟
یا حتی ممکن است در دوران بارداری بیشتر وقت خود را در منزل باشید و بخواهید بدانید آیا امکان درمان ارتودنسی در زمان بارداری وجود دارد یا خیر؟ آیا ارتودنسی در زمان بارداری خطر ناک است؟ در ادامه به این سوالات پاسخ خواهیم داد.
آیا ارتودنسی در بارداری خطرناک است؟
اگر حین درمان ارتودنسی متوجه شده باشید که باردار هستید، و یا به فکر شروع درمان ارتودنسی در دوران بارداری هستید، بدون شک اولین دغدغه شما این است که ارتودنسی در زمان بارداری چه تاثیراتی میتواند روی شما و مخصوصا فرزندتان داشته باشد؛ می‌خواهید مطمئن شوید که ارتودنسی تهدیدی برای سلامتی شما یا جنین ایجاد نمی‌کند. اکثر فرآیند درمانی ارتودنسی غیر تهاجمی می‌باشد، بنابراین مواد خارجی اصلا به بدن شما راه نمی‌یابند که بخواهند تهدیدی برای سلامتی شما یا فرزندتان ایجاد کنند. شاید کمی نگران تزریق داروی بی‌حسی موضعی باشید اما طی تحقیقاتی که توسط دانشگاه دندانپزشکی سئول و همچنین اتحادیه دندانپزشکان آمریکا صورت گرفته است، داروی بی حسی موضعی هیچ ضرری برای جنین ندارد. مورد دومی که ممکن است فکر شما را به خود درگیر کند، عکس‌های رادیوگرافی دندان است که برای درمان ارتودنسی به آنها نیاز خواهید داشت. به نقل از FDA، از رادیوگرافی تا زمانی که روی سر، گردن، دست و نواحی نزدیک به شکم و با رعایت نکات امنیتی صورت بگیرد هیچ خطری برای جنین نخواهد داشت. اگر باردار هستید و به رادیوگرافی نیاز داشتید حتما وضعیت خود را با پزشک‌تان و متخصصان رادیولوژی که قرار است از شما عکسبرداری کنند در میان بگذارید تا با فراهم کردن الزامات امنیتی، خیال‌تان از بابت سلامتی خود و فرزندتان کاملا راحت بشود.
چرا بارداری میتواند بهترین زمان برای ارتودنسی باشد؟
از لحاظ تجربی، انجام بریس گذاری قبل از تولد نوزاد منطقی‌تر است. به این ترتیب شما با مشکل حمل نوزاد حین مراجعه به جلسات دندانپزشکی مواجه نخواهید شد (اما بخاطر داشته باشید که جابجایی دندان‌های شما و اصلاح فرم آنها در اثر ارتودنسی که در دوران بارداری شما شروع شده ممکن است حتی تا بعد از تولد نوزاد نیز به اتمام نرسد).
از جنبه پزشکی نیز دوره بارداری زمان نامناسبی برای گرفتن بریس نیست چرا که این احتمال وجود دارد که در طول دوره بارداری دندان‌های شما بیشتر از قبل مستعد حرکت و جابجایی باشند. حتی برخی از زنان بدلیل هورمون‌های ترشح شده در دوره بارداری دچار لق شدگی جزئی دندان‌ها نیز می‌شوند.
از این رو، بدلیل این تغییرات هورمونی که در پی بارداری در بدن رخ میدهند همیشه باید ارتودنتیست را از بارداری یا احتمال بارداری خودتان حتی در هفته‌های اولیه، مطلع کنید.
بریس یا اینویزیلاین؟ کدام روش برای زنان باردار بهتر و مناسب‌تر است؟
از آنجایی که احتمال ابتلا به ژنژیویت و بیماری لثه در زنان باردار بالاست، معمولا انجام اینویزیلاین برای مادران باردار راحت‌تر از گزینه‌های دیگر است. میتوان برخلاف بریس، اینویزلاین را حین غذا خوردن برداشت تا از گیر کردن مواد غذایی در دندان و مابین آنها جلوگیری کرد. همچنین، با این روش از ارتودنسی، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن روزانه نیز آسان‌تر بوده و تا حد امکان به سالم ماندن لثه‌ها کمک می‌کند.
بخاطر داشته باشید که قاعدتاً و از لحاظ نظری، ارتودنسی کردن در دوره بارداری مانعی ندارد و اگر شما جزو آندسته از افرادی هستید که نسبت به سلامت دندان‌هایتان حساس هستید و بخوبی از دندان‌های خود مراقبت می‌کنید، در کنار سایر گزینه‌های درمانی میتوانید ارتودنسی نیز انجام دهید.
با اینکه درمان ارتودنسی موفق میتواند علاوه بر افزایش اعتماد بنفس شما موجب بهبود سلامتی دهان و دندان نیز بشود، اما برخی از عوارض جانبی ناشی از این درمان نیز میتوانند رخ دهند که تحمل آنها در کنار سایر عوارض ناشی از بارداری مانند درد بارداری، درد زایمان و سایر علائم ممکن است تا حدودی دشوار باشد.
افزایش احتمال ابتلا به بیماری لثه
در طول دوره بارداری، اهمیت حفظ بهداشت دهان و دندان دو چندان میشود اما ممکن است بریس ارتودنسی مانع از مراقبت صحیح شما از دندان‌ها شود. از اینرو، بارداری خطر ابتلا به بیماری لثه معروف به ژنژیویت را افزایش داده و بریس ارتودنسی نیز امکان دسترسی به سطح دندان بمنظور نخ دندان کشیدن و مسواک زدن را دشوار می‌سازد.
این خطر تنها در رابطه با پوسیدگی دندان نیست بلکه عدم رعایت بهداشت مناسب دهان و دندان در دوره بارداری میتواند خطر تولد نوزاد کم وزن و زایمان زودرس را نیز افزایش دهد.
اما خوشبختانه التهاب لثه و بیماری لثه قابل پیشگیری است. زنان باردار باید آمادگی این را داشته باشند که در طول این دوره که رعایت بهداشت دهان و دندان با وجود ارتودنسی میتواند پیچیده‌تر باشد، بخوبی مراقب بهداشت دهان و دندان خود باشند. در صورت تشخیص ابتلا به بیماری لثه، تمیز کردن حرفه‌ای مکرر دندان‌ها توسط دندانپزشک و سایر اقدامات در جهت حفظ بهداشت دهان و دندان ممکن است حیاتی و ضروری باشند.
محدود شدن مواد غذایی قابل مصرف
ثابت شده است که رژیم غذایی با پروتئین بالا میتواند میزان تولید شیر مادر را افزایش دهد. منظور از این رژیم غذایی یک رژیم با پروتئین 70 تا 100 گرمی در طول روز است. اما از طرفی، با وجود بریس ارتودنسی ممکن است جویدن برخی از انواع گوشت‌ها دشوار باشد. از اینرو، باید از مصرف گوشت‌های سفتی مانند گوشت گاو یا استیک که مجبورید آنها را با دندان پاره کنید، اجتناب کنید.
سایر منابعی که میتوانید با مصرف آنها پروتئین مورد نیاز بدن را در این دوره تامین کنید عبارتند از تخم مرغ، سینه مرغ، فیله گوشت خوک، پنیر و ماست. ماهی نیز منبع غذایی غنی از پروتئین است اما بدلیل وجود جیوه در گوشت ماهی، باید در دوران بارداری از مصرف این ماده غذایی بپرهیزید. چنانچه گیاه‌خوار هستید نیز میتوانید از یک رژیم غذایی با پروتئین بالا استفاده کنید. حین داشتن ارتودنسی باید از مصرف مواد غذایی زیر اجتناب کنید:
- مواد غذایی ترد و خشک اعم از چوب شور، آجیل، سیب و هویج
- غذاهای سفت اعم از رول و نان شیرینی سفت، نان پیتزا یا استیک
- مواد غذایی که به زیاد جویده شدن نیاز دارند مانند تافی، پاستیل یا میوه خشک
- مواد غذایی ترد و شکننده مانند چیپس، ذرت بو داده، تخمه یا آب نبات
- آب نبات‌های سفت مانند آب نبات چوبی، قرص نعناع، آبنبات کاوندیش
- یخ: اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی باشید که در طول دوره بارداری دچار تورم لثه می‌شوید، ممکن است وسوسه شوید که با جویدن یخ موجب ایجاد بی حسی شوید تا درد را حس نکنید. اما نباید این کار را انجام دهید چرا که جویدن یخ میتواند موجب شکستن براکت‌ها شود.
درد و ناراحتی
بارداری بخودی خود موجب ایجاد حساسیت جزئي دندان‌ها و لثه میشود. علاوه بر این، حساسیت دندانی نسبت به تغییرات دما در دوران بارداری کمی بیشتر میشود. بریس ارتودنسی نیز میتواند تا حدودی موجب ایجاد دندان درد شود. در طول دوره بارداری، برخی از داورهای مسکن معمولی نیز منع منصرف دارند. از این رو، کنترل درد ناشی از بریس در دوره بارداری ممکن است کمی دشوار باشد. همچنین، در دوره بارداری باید از مصرف داروهای مسکن غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن نیز خودداری کرد. با اینکه قبلا تصور میشد مصرف استامینوفن در دوره بارداری بی خطر است اما تحقیقات جدید نشان میدهند که مصرف این دارو در دوره بارداری میتواند علاوه بر تغییر در رشد جنین، احتمال بروز برخی اختلالات عصبی، تولید مثلی و دستگاه تناسلی را افزایش دهد. از این رو، متخصصین حوزه پزشکی توصیه می‌کنند که مصرف استامینوفن نیز در دوره بارداری باید به حداقل و کم‌ترین دوز درمانی کاهش یابد.
از این رو، میتوان در دوره بارداری با مصرف مواد غذایی از جمله بستنی، اسموتی‌ها و میلک شیک‌ها که با خاصیت خنک کنندگی خود همانند بی حس کننده موضعی عمل می‌کنند، درد ناشی از ارتودنسی را کاهش داد.
تعهد زمانی
شما در طول درمان ارتودنسی باید بطور منظم هر 6 الی 10 هفته یکبار به متخصص ارتودنسی و هر ۶ ماه یکبار برای معاینه دندانپزشکی مراجعه کنید. این مراجعه منظم مستلزم تعهد زمانی از طرف شماست که درصورت شاغل بودن و بویژه حین بارداری یا مراقبت از نوزاد ممکن است کار دشواری باشد.
پوسیدگی دندان در دوره بارداری
یکی از مشکلات دیگری که ممکن است در دوره بارداری ایجاد شود، احتمال پوسیدگی سریع دندان است. در دوره بارداری، بدلیل اینکه کودک در حال رشد از ویتامین‌ها و مواد معدنی بدن مادر تغذیه می‌کند، احتمال پوسیدگی دندان بیشتر میشود. از اینرو، با وجود ارتودنسی بروی دندان در طول این دوره باید حتما ویتامین D وکلسیم کافی به بدن شما برسد. میتوانید به این منظور از انواع مکمل‌ها استفاده کرده یا رژیم غذایی خود را متناسب با آن تنظیم کنید. دریافت کافی مواد مغذی مورد نیاز در این دوره میتواند از خونریزی لثه و پوسیدگی دندان جلوگیری کند.
رعایت بهداشت دهان و دندان در طول درمان ارتودنسی
خشکی دهان که بدلیل از دست رفتن عملکرد طبیعی محافظتی بزاق دهان رخ میدهد، از عارضه‌های بسیار شایع دوره بارداری است. بزاق دهان به خنثی شدن پوسیدگی اسید پس از خوردن مواد قندی کمک کرده و موجب تر و روان بودن دهان میشود. اما با خشک شدن دهان، باکتری موجود در قند اسیدی تولید می‌کنند که سطح دندان را میخورد و به این امر پوسیدگی دندان گفته میشود.
برای جلوگیری از بروز این امر باید مقدار زیادی آب مصرف کرده و مصرف غذا و نوشیدنی‌های شیرین را به حداقل برسانید.
- تمیز کردن دندان با بریس ثابت دشوارتر بوده و در نتیجه موجب ایجاد لک سفیدی بروی دندان میشود. سپس پوسیدگی در اطراف براکت رخ میدهد و بعد از برداشته شدن بریس ارتودنسی، دندان‌ها تغییر رنگ داده و سلامتی آنها نیز به خطر می‌افتد.
- تمیز کردن دندان با وجود الاینر راحت‌تر است. حین مصرف نوشیدنی نیز نیازی به برداشته شدن الاینر نیست. افرادی که دهان بسیار خشکی دارند میتوانند از اسپری جایگزین بزاق دهان استفاده کنند. این امر میتواند از خشکی دهان و لب و بروز درد و ناراحتی جلوگیری کند.
سوالات متداول
آیا میتوان با وجود استفاده از بریس یا الاینر زایمان کرد؟
مدرکی دال بر خطرناک بودن زایمان با وجود بریس یا الاینر وجود ندارد. با این حال، بریس ارتودنسی موجب ایجاد درد و ناراحتی جزئی شده و ممکن است این ناراحتی در کنار تحمل درد طبیعی زایمان دشوار باشد.
آیا میتوان در دوره بارداری ارتودنسی را برداشت؟
بله، مانعی برای برداشتن ارتودنسی در دوره بارداری نیست چرا که از هیچگونه دارویی استفاده نمی‌شود. اگر از الاینر شفاف نیز استفاده کرده باشید که برداشتن آن بسیار ساده‌تر خواهد بود. الاینر قابل جابجایی و جداسازی بوده و مشکلی ایجاد نخواهد کرد.
آیا پلاستیک موجود در الاینرها برای بارداری بی خطر است؟
برخی از انواع الاینر و ریتینرها از پلاستیک بدون BPA ساخته شده‌اند. از این رو، استفاده از الاینر و بریس در طول دوره بارداری کاملا بی خطر است. هیچگونه جای نگرانی در این باره نیست و مواد موجود در بریس یا الاینر نمی‌توانند تاثیری در چرخه رشد و تکامل نوزاد داشته باشند.
چرا در صورت بارداری باید دندانپزشک یا ارتودنتیست خود را از این امر مطلع کرد؟
بدلیل رعایت مسائل مربوط به سلامتی مادر و نوزاد باید دندانپزشک یا ارتودنتیست خود را قبل از انجام برخی از اقدامات مانند عکسبرداری با اشعه ایکس از بارداری مطلع سازید.
آیا ارتودنسی در دوره بارداری اثرگذاری سریع‌تری دارد؟
در طول دوره بارداری، بدلیل ترشح برخی هورمون‌ها، دندان‌های شما بیشتر از قبل مستعد حرکت و جابجایی هستند که این امر میتواند موجب جابجایی سریع‌تر و در نتیجه اثرگذاری سریع‌تر ارتودنسی شود.
