برگشت یا ریلپس ارتودنسی: علت، درمان، پیشیگیری

بسیاری از افراد برای مرتب کردن دندان‌ها یا اصلاح بایت نامناسب از درمان ارتودنسی استفاده می‌کنند. این درمان می‌تواند برای زیبایی انجام شود و ظاهر فرد را بهتر کند، همچنین می‌تواند کارکرد دهان و دندان را نیز بهبود بخشد. دوره‌ درمان می‌تواند محدودیت‌هایی در رژیم غذایی و فعالیت‌های فرد ایجاد کند و به همین دلیل بسیاری از افراد وقتی که درمان ارتودنسی آن‌ها تمام می‌شود و دندانپزشک ارتودنسی را خارج می‌کند، احساس راحتی می‌کنند. ممکن است دندان‌ها حتی بعد از اینکه دندانپزشک بگوید که درمان ارتودنسی کامل شده است به وضعیت قبل خود باز گردند. این جابجایی دندان به عنوان ریلپس ارتودنسی شناخته می‌شود. این وضعیت به حالتی گفته می‌شود که دندان‌ها به وضعیت خود قبل از درمان برمی‌گردند. اکثراً این ریلپس به خاطر عدم توجه فرد به استفاده از ریتینرهایی است که بعد از درمان ارتودنسی اولیه به فرد داده می‌شود. در اینجا به این وضعیت، دلایل آن و درمان آن می‌پردازیم.

چه عواملی باعث ریلپس ارتودنسی می‌شوند؟

در اینجا به دلایل احتمالی بازگشت ارتودنسی اشاره می‌شود:

درمان ارتودنسی ناکامل

اولین دلیل برای اکثر موارد ریلپس این است که درمان ارتودنسی تکمیل نشده است. دلایل زیادی وجود دارند که باعث می‌شود فرد بخواهد درمان خود را متوقف کند. ممکن است به این دلیل باشد که آن‌ها جابجا شده‌اند، فرد نمی‌تواند هزینه‌ ارتودنسی را بپردازد به همین علت کار ناتمام می‌ماند یا آستانه‌ تحمل درد فرد پایین است. دلیل آن هرچه باشد، درمان کامل نشده باعث می‌شود نتایجی حاصل شود که رضایت‌بخش نیستند.

اشتباه درباره‌ مال‌اکلوژن دندان‌ها

مال‌اکلوژن دندان‌ها مشکلی مربوط به نامرتبی دندان‌هاست که می‌تواند با ارتودنسی درمان شود. با این حال ممکن است اشتباهاتی رخ دهد، مخصوصاً اگر عامل اصلی برطرف نشود. برای مثال، اینتروژن دندان آسیاب در آینده می‌تواند نتیجه‌ درمان را تحت تأثیر قرار داده و باعث جابجایی شود.

عدم نظارت

درمان ارتودنسی نیازمند پایبندی است تا به نتایج مطلوب برسید. ممکن است تغییراتی در دندان‌ها و لثه‌ها ایجاد شود که مستقیماً نتیجه‌ درمان را تحت تأثیر قرار دهد. باید در همه‌ جلسات ارتودنسی حاضر باشید. اگر کنترل و فالوآپ انجام نشود، ممکن است مشکل به درستی برطرف نشود و این مورد منجر به ریلپس خواهد شد.

عدم توجه فرد به درمان

برخی از افراد به دستوراتی که دندانپزشک به آن‌ها می‌دهد توجهی نمی‌کنند؛ از عدم مراجعه و مصرف خوراکی‌های ممنوعه گرفته تا عدم رعایت بهداشت. بسیاری از افراد نمی‌دانند که کارهایی که انجام می‌دهند نیمی از نتیجه‌ی درمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

برای اینکه نتایج مطلوبی بگیرید باید از بایدها و نبایدهای ارتودنسی پیروی کنید. اگر این موارد رعایت نشوند، باعث می‌شوند که نتایج دلخواه حاصل نشوند یا مدت زمان بیشتری طول بکشد تا درمان کامل شود.

زمان ندادن به دندان برای تثبیت شدن

بسیاری از افراد نتایج فوری می‌خواهند. به خاطر فشاری که به دندانپزشک خود تحمیل می‌کنند، ممکن است درمان در چندین ماه زودتر از زمانی که لازم است انجام شود. این میانبر زدن نتایج مطلوب را به دنبال نخواهد داشت. دندان‌ها برای جابجایی و تثبیت در جایگاه درست خود نیازمند زمان هستند.

ژنتیک و سن

ممکن است به طور ارثی لبخند زیبایی داشته باشید، اما احتمال دارد که با افزایش سن دندان‌هایتان جابجا شوند. این مشکل، با افزایش سن مشکل رایجی، مخصوصاً در دندان‌های جلویی است؛ این دندان‌ها به خاطر مینای نازک‌تر بیشتر مستعد جابجایی در اثر فشار هستند.

دندان‌قروچه

اگر مبتلا به دندان‌قروچه‌ مزمن هستید، احتمالاً از مشکلات دندانی که ایجاد خواهد کرد آگاه هستید. فشار مداوم ناشی از دندان‌قروچه به دندان‌ها فشار وارد کرده و می‌تواند بایت را تغییر داده و باعث نامرتبی و کجی دندان‌ها شود.

از دست دادن دندان

اگر در اثر تروما، پوسیدگی یا بیماری لثه یک یا چند دندان خود را از دست داده‌اید، دندان‌های اطراف این جای خالی به مرور زمان به سمت این فضای خالی کج خواهند شد. اگر این مشکل اصلاح نشود، نهایتاً منجر به بایت نامناسب خواهد شد.

عادات بد

دندان‌قروچه، مکیدن آبنبات، خوردن غذاهای چسبناک یا سفت، سیگار کشیدن و عدم مراجعه برای چکاپ دندان، با اینکه ممکن است ظاهراً مشکلی ایجاد نکنند ، اما می‌توانند تأثیرات منفی بر درمان ارتودنسی شما داشته باشند.

عدم توجه به سلامت دهان و دندان می‌تواند روی وضعیت و مرتبی دندان‌ها تأثیر بگذارد، چون مشکلات لثه می‌تواند باعث فرسایش مینای دندان و حتی از دست رفتن دندان شود. اگر می‌خواهید دندان‌های صاف‌تر و مرتب‌تری داشته باشید، این عادات را ترک کنید تا از تأثیرات منفی آن‌ها روی دندان‌هایتان پیشگیری کنید.

درمان ریلپس ارتودنسی

در حالی که ممکن است ریلپس ارتودنسی وضعیت اورژانسی نباشد، اما باید به محض اینکه متوجه جابجایی یا کجی شدید به ارتودنتیست خود مراجعه کنید. افرادی که دچار جابجایی شدید شده‌اند، می‌توانند از درمان‌های مختصر با یکی از روش‌های استاندارد زیر  استفاده کنند.

ارتودنسی فلزی

اگرچه مدت زیادی است که از آن‌ها استفاده می‌شود، اما طی چندین دهه استفاده تغییرات زیادی کرده‌اند. امروزه ارتودنسی فلزی کوچک‌تر، سبک‌تر و راحت‌تر از قبل شده است.

ارتودنسی شفاف

ارتودنسی شفاف همانند ارتودنسی فلزی است، اما در ارتودنسی شفاف به جای براکت‌های فلزی از براکت‌های شفاف یا همرنگ دندان استفاده می‌شود و باعث می‌شود که نسبت به روش مشابه خود کمتر جلب توجه کند. برخی از افراد دوست دارند از کش‌های رنگی و ارتودنسی شفاف استفاده کنند تا ظاهری مطابق با شخصیت آن‌ها داشته باشد.

اینویزیلاین (ارتودنسی نامرئی)

اینویزیلاین (ارتودنسی نامرئی) روشی جدید برای مرتب کردن دندان‌هاست. این روش از یک سری الاینرهای سفارشی که مختص شما ساخته شده و شبیه به ریتینرهای ارتودنسی قبلی شما هستند، استفاده می‌کند. این الاینرها دندان‌هایتان را با ملایمت و به تدریج طبق آنچه پزشک برایتان برنامه‌ریزی کرده و بدون اینکه کسی متوجه این جابجا شدن شود، جابجا و مرتب خواهند کرد.

جلوگیری از ریلپس ارتودنسی

ریتینرهای متحرک یا ثابت، ساده‌ترین راه برای پیشگیری از بازگشت ارتودنسی هستند. وظیفه‌ آن‌ها این است که دندان‌هایتان را بعد از تکمیل درمان ارتودنسی در جای خود نگه دارند. بنابراین حتی بعد از خارج کردن ارتودنسی، اگر رباط‌های داخل دهان دندان را به طرف جای قبلی خود بکشند، ریتینر مانع آن‌ها خواهد شد.

• ریتینرهای ثابت: سیم نازکی در پشت دندان‌های شماست که هیچ کسی جز خودتان متوجه آن نخواهد شد. ریتینرهای ثابت بدون درد هستند و مراقبت از آن‌ها ساده است، اما ممکن است نخ دندان کشیدن با وجود آن‌ها سخت باشد.
• ریتینرهای متحرک: ریتینر متحرک، ریتینر پلاستیکی است که مطابق دندان‌ها قالب زده شده و از مواد شفاف ساخته شده است تا در زمان استفاده دیده نشود. ممکن است ریتینر متحرک از سیمی ساخته شده باشد که در جلوی دندان‌ها قرار می‌گیرد و به یک قطعه‌ی اکریلیکی متصل شده که در سقف دهان قرار می‌گیرد.

خلاصه

خلاصه‌ مطالب این است که درمان ارتودنسی با خارج کردن ارتودنسی خاتمه نمی‌یابد؛ بلکه ریتینرهای بعد از ارتودنسی جزء مهمی از درمان ارتودنسی هستند. خواه ریتینر ثابت را انتخاب کنید یا متحرک، یا هردو، اگر می‌خواهید نتایج درمانتان تا طولانی‌مدت حفظ شوند، باید به استفاده مرتب از آن پایبند باشید.

با این حال، اگر فرد از پروتکل‌های ریتینر پیروی نکند و برگشت ارتودنسی جزئی را تجربه کند، نتیجه‌ درمان به طور کامل از بین نخواهد رفت. دندانپزشکان می‌توانند از الاینرهای شفاف مخصوص استفاده کنند تا تغییرات جزئی ایجاد کنند و لبخند فرد را حفظ کنند و از پیشرفت بازگشت ارتودنسی (ریلپس) جلوگیری کنند.

سؤالات متداول

آیا بازگشت دندان‌ها بعد از درمان ارتودنسی رایج است؟

اگرچه این مورد زیاد مورد بحث قرار نمی‌گیرد، اما بازگشت ارتودنسی مشکل رایجی است. گفته می‌شود که حدود نیمی از افرادی که درمان ارتودنسی انجام داده‌اند، در دهه‌ اول بعد از ارتودنسی کمی بازگشت (ریلپس) را تجربه خواهند کرد.

آیا ریلپس ارتودنسی مشکلی نگران کننده است؟

این مشکل وضعیتی اورژانسی نیست، اما فوراً با پزشکتان مشورت کنید تا از آسیب به دندان‌ها و مشکلات دیگر پیشگیری کنید.

آیا بازگشت ارتودنسی نشانه‌ درمان بد است؟

خیر! به خاطر فشار ناشی از جویدن وضعیت هیچ دندانی در طول عمر 100% ثابت نخواهد بود. برخی از وضعیت‌ها پایدارتر از وضعیت‌های دیگر هستند، اما هیچ دندانی از بازگشت ارتودنسی در امان نیست. به همین دلیل باید از ریتینر استفاده کرد.

چقدر طول می‌کشد تا دندان‌ها دچار ریلپس شوند؟

ریلپس یعنی حدود یک سال یا بیشتر طول می‌کشد تا دندان بعد از درمان تثبیت شود. اگر قبل از درمان بین دندان‌هایتان فاصله وجود داشته باشد، دوران ریتنشن طولانی‌تر خواهد بود. معمولاً به همان اندازه‌ای که ارتودنسی طول کشیده است، استفاده از ریتینر نیز طول خواهد کشید.

آیا ممکن است با ریتینر دائمی هم دندان‌ها دچار ریلپس شوند؟

استفاده از ریتینر ثابت در انتهای درمان ارتودنسی روشی استاندارد است. در غیر اینصورت ریلپس رخ خواهد داد و در موارد شدید نیازمند درمان مجدد خواهد بود.

آیا برای همیشه باید از ریتینر دائمی استفاده کرد؟

تا زمانی که می‌خواهید دندان‌های مرتبی داشته باشید باید از ریتینر استفاده کنید. به مرور زمان و با اضافه شدن ریتینر ثابت نیاز به استفاده از ریتینر متحرک کمتر خواهد بود. اما ما هرگز توصیه نمی‌کنیم که استفاده از ریتینر را به طور کلی قطع کنید.