جلوآمدن فک پایین میتواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتند مانند عدم‌تناسب در اندازه فک، ژنتیک، یا عاداتی مثل مکیدن انگشت شست یا بیرون‌آوردن زبان از بین دندانهای بالا و پایین (tongue-thrusting). در برخی موارد، جلوآمدن فک پایین میتواند به شدت روی زیبایی فرد اثر منفی بگذارد در حالی که در گروه دیگری از بیماران باعث مشکلات کارکردی مثل اختلال در جویدن یا تکلم میشود. گزینه‌های درمانی برای جلوبودن فک پایین عبارتند از ابزارهای ارتودنسی، جراحی فک، یا ترکیبی از این دو مورد. حتماً باید جلوبودن فک پایین را در سنین پایین درمان کرد تا از عوارض بیشتر جلوگیری کرده و سلامت کلی دهان را بهبود بخشیم.
آندربایت یا جلو آمدن فک پایین چیست؟
آندربایت یا «مال اکلوژن یا پروگناتیسم کلاس سه» نوعی بیماری دندانی است که در آن فک پایین نسبت به فک بالا جلوتر آمده، و باعث میشود حین بستن دهان، دندانهای پایین از دندانهای بالا جلو بزنند. نتیجه این جلوآمدن فک پایین نسبت به بالا آرایش غیرطبیعی دندان‌ها خواهد بود.
شدت آندربایت
دسته بندی‌های رایج عبارت‌اند از:
آندربایت گروه 1 (آندربایت خفیف)
دسته اول را بایت نرمال و متعادل در نظر می‌گیرند. در این مورد، وقتی دندان‌هایی بالا و پایین را روی هم قرار می‌دهید، فک‌های بالا و پایین شما درست روی هم قرار می‌گیرند. یکی از اهداف درمان ارتودنسی رسیدن به بایت دسته 1 است.
آندربایت گروه 2 (آندربایت متوسط)
آندربایت متوسط یعنی بیماری دندانی‌ای که در آن دندانهای پایین به طرز مشخصی از دندانهای بالا جلو می‌زنند. این حالت از فرم خفیفِ بیماری مشخص‌تر بوده اما به اندازه گروه 3 شدید نیست.
آندربایت گروه 3 (آندربایت شدید)
آندربایت گروه 3 یا آندربایت شدید بیماری دندانی‌ای است که در آن فک پایین و دندانهای آن به شدت از فک بالا و دندانهای آن جلو می‌زنند. این حالت شدیدترین فرم آندربایت است که باعث مشکلات کارکردی و زیبایی میشود.
علائم همراه با آندربایت چیست؟
علائم ممکن آندربایت عبارت‌اند از:
- مشکل در گاززدن و جویدن درست غذا
- مشکل در تکلم مثل نوک زبانی صحبت کردن (lisping) و مشکل در تلفظ یک سری از اصوات
- درد یا ناراحتی در مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ)
- سردرد یا میگرن مزمن
- آپنه خواب یا مشکلات تنفسی دیگر حین خواب
- ظاهر غیرجذاب چهره
- مشکل در بسته‌نگه‌داشتن لب‌ها روی دندان‌ها
- افزایش خطر پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه به دلیل مشکل در تمیزکردن درست دندان‌ها
حتماً دقت داشته باشید که قرار نیست هر فردی که آندربایت دارد علائم آن را هم داشته باشد و شدت بیماری به شدت از فرد به فرد متفاوت است.
دلایل آندربایت یا جلوآمدن فک پایین
چند عامل وجود دارند که می‌توانند باعث آندربایت در یک فرد شوند. این عوامل عبارتند از:
عادات غلط کودکی
برخی از عادات در کودکی می‌توانند خطر ابتلا به آندربایت یا ناهنجاری‌های دندانی دیگر را افزایش دهند. عواملی که در بروز آندربایت دخیل هستند عبارت‌اند از:
- مکیدن انگشست شست
- فشارآوردن به دندان‌ها با زبان
- استفاده از پستانک در کودکان بالای 3 سال
- تغذیه بلندمدت از بطری بعد از دوران خردسالی
ژنتیک
اغلب موارد آندربایت ژنتیکی است. اگر حداقل یک نفر در خانواده‌تان آندربایت داشته باشد، شما هم شانس بیشتری برای ابتلا به آن خواهید داشت. ژنتیک همین‌طور اندازه و شکل فک و دندانهای فرد را هم تعیین می‌کند.
فردی ممکن است با دندانهای بسیار نزدیک به هم، دندانهای نهفته، دندانهای با ظاهر غیرطبیعی، یا دندان‌هایی که به درستی روی هم قرار نمی‌گیرند متولد شود. بیماری‌های دیگری مثل شکاف لب یا کام نیز ممکن است در بدو تولد بروز پیدا کنند. همه این بیماری‌ها گاهاً می‌توانند به آندربایت منجر شوند.
آسیب فیزیکی
صدمات شدیدی که به صورت وارد می‌شوند می‌توانند باعث آسیب دائمی به استخوان‌های فک گردند. اغلب اوقات امکان ترمیم استخوان‌های شکسته فک وجود دارد، اما پس از جراحی ممکن است فک‌ها همیشه درست روی هم قرار نگیرند که نتیجه‌اش میشود بروز آندربایت.
تومور
تومورهای روی استخوان فک یا درون دهان می‌توانند باعث بیرون‌زدگی فک و بروز آندربایت شوند.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر مشکوک به داشتن آندربایت هستید باید به یک پزشک یا دندان‌پزشک مراجعه کنید. به طور کلی، بهتر است در زودترین زمان ممکن برای درمان آندربایت اقدام کنید تا از عوارض احتمالی جلوگیری کرده و به بهترین نتیجه ممکن برسید.
تشخیص آندربایت
دندان‌پزشک اصولاً آندربایت را حین معاینه روتین دندانپزشکی تشخیص می‌دهد. در طول معاینه، دندان‌پزشک یا متخصص ارتودنسی با چشم دندانهای شما و بایت یا قرارگیری دو فک را روی هم بررسی می‌کند. شاید هم تصویربرداری اشعه ایکس انجام دهد یا از ابزارهای تشخیصی دیگری استفاده کند تا میزان آندربایت را ارزیابی و بهترین برنامه درمانی را تعیین کند.
علاوه بر معاینه بصری، دندان‌پزشک یا متخصص ارتودنسی شاید از شما سوالاتی بپرسد که مربوط به تاریخچه مشکلات دندانی و علامتی است که شاید الان از آن رنج می‌برید مانند مشکل در جویدن یا تکلم. بر اساس نتایج معاینه، آن‌ها می‌توانند آندربایت را تشخیص داده و گزینه‌های درمانی مناسب را به شما پیشنهاد دهند.
روش درمان آندربایت
چند راه برای رفع مشکل آندربایت وجود دارد. عموماً دندان‌پزشک دو یا سه مورد از این گزینه‌های درمانی را با هم ترکیب می‌کند تا بایت شما یا فرزندتان را اصلاح کند.
بازکننده فک بالا
اگر آندربایت به دلیل عدم رشد کافی فک بالا اتفاق افتاده باشد، دندان‌پزشک احتمالاً بازکننده فک را برای کمک به رشد فک تا اندازه طبیعی آن به کار می‌گیرد. بازکننده فک نوعی ابزار فلزی است که روی دندانهای پشت می‌نشیند و به مرور دندان‌ها را از هم بازکرده و سپس کام را منبسط می‌کند. این ابزار میتواند مثل یک ریتینر قابل جداکردن یا از نوع ثابت باشد.
با اعمال فشار خفیف، این ابزار فک بالا را عریض‌تر می‌کند که فضای بیشتری را برای قرارگیری درست دندانهای بالا نسبت به دندانهای پایین به وجود می‌آورد. نتیجه آن بهبود آرایش دندان‌ها، بایت متعادل، و احتمالاً تغییرات استخوانی خصوصاً در افراد رو به رشد است. این ابزار همین طور میتواند به داشتن ظاهر چهره زیباتر کمک کند.
درمان با بازکننده فک برای یک سال دوام می‌آورد که البته بر حسب این که دندان‌ها چقدر نیاز به حرکت داشته باشند، ممکن است طولانی‌تر هم شود. پس از درمان، شاید برای مدتی نیاز به ریتینر داشته باشید تا استخوان جدید بتواند رشد کند و اصلاح هم ماندگار باشد.
هدگیر ریورس پول (Reverse pull headgear)
پزشکتان شاید تصمیم بگیرد تا از یک ماسک صورت یا هدگیر ریورس پول استفاده کند. البته فکر استفاده از این گزینه درمانی برای خیلی‌ها ترسناک خواهد بود، اما باید بدانید که برای اصلاح آندربایت گزینه‌ای طبیعی است. دندان‌پزشک هدگیر را با قراردادن آن روی پیشانی و چانه و سپس اتصال آن به بریس‌ها یا ریتینر به کمک نوارهای الاستیک تراز می‌کند تا به تدریج دندانهای بالا به سمت موقعیت درستشان کشیده شوند.
شما می‌توانید هدگیر را با یک فنجان یا کلاه چانه‌ای که از فرق سر تا چانه روی سر تراز میشود استفاده نمایید. کلاه‌های چانه‌ای به کاهش رشد فک پایین کمک می‌کنند که خودش در قرارگیری درست دندانهای بالا و پایین موثر خواهد بود.
برای این که به حداکثر خروجی درمانی به کمک هدگیر برسید، هر چقدر بیشتر هدگیر را بپوشید بهتر است مخصوصاً در شب. شاید برای شما یا فرزندتان سخت باشد که بخواهید ترازکننده‌ها را در محیط بیرون بپوشید، اما رعایت توصیه‌های متخصص ارتودنسی‌تان به شما در پیشرفت درمان کمک خواهد کرد.
بریس‌های آندربایت
شما می‌توانید در کنار گزینه‌های درمانی بالا از بریس هم استفاده کنید. بریس‌ها برای سایر مشکلات ارتودنسی مثل اوربایت (جلوآمدن فک بالا)، کراس بایت (کج‌قرارگرفتن دندان‌ها روی هم) و اپن بایت (بازماندن دهان و مشخص‌بودن دندان‌ها) نیز استفاده می‌شوند. بریس‌های آندربایت می‌توانند دندان‌ها را بچرخانند، بکشند یا به سمت موقعیت‌های درست‌تر حرکت دهند.
ارتودنسی نامرئی یا اینویزالاین برای جلوآمدن فک پایین
شما می‌توانید از ارتودنسی نامرئی یا اینویزالاین برای موارد مختلف آندربایت استفاده کنید. ترازکننده‌های اینویزالاین عملاً نامرئی هستند که آن‌ها را به گزینه‌ای ایده‌آل برای اکثر افرادی که نمی‌خواهند مانند بریس‌های فلزی چیزی روی دندان‌هایشان مشخص باشد تبدیل کرده است.
دندان‌پزشکتان شاید اینویزالاین را به تنهایی برای آندربایت تجویز کند یا آن را در سیر درمان به کار بگیرد که یکی از گزینه‌های آن جراحی آندربایت است. قبل از آن که اینویزالاین بگیرید، دندان‌پزشکتان دندان‌ها و فک شما را معاینه خواهد کرد تا ببیند آیا برای شما مناسب است یا خیر یا شما می‌توانید از ارزیابی لبخند رایگان اینویزالاین استفاده کنید.
کشیدن دندان
گاهاً داشتن دندان زیاد میتواند باعث آندربایت شود. در این حالت، دندان‌پزشک شاید به شما کشیدن دندان را قبل از ترازکردن بریس‌ها پیشنهاد کند. با این کار، فضای بیشتری برای استراحت و فعالیت موثر بریس‌ها به وجود خواهد آمد.
دندان‌پزشک شما، دندانتان را تحت بی‌حسی موضعی خواهد کشید. البته گاهاً بیهوشی عمومی بهتر است خصوصاً اگر چند دندان شما باید کشیده شود. کشیدن دندان عملی ساده، سریع و بدون درد است. برای کشیدن یک دندان، دندان‌پزشک با هل‌دادن و پیچاندن دندان آن را از حفره‌اش در می‌آورد و از دهان خارج می‌کند.
جراحی آندربایت
اگر آندربایت شدید باشد، شاید نیاز به جراحی برای اصلاح آن داشته باشید. جراحی آندربایت میتواند بر حسب علت مشکل، چندمرحله‌ای باشد.
شاید دندان‌پزشکتان مجبور شود موقعیت فک پایین‌تان را جابجا کند یا به عقب بیاورد یا صرفاً روی فک بالا تمرکز کند. هر دو راه نیاز به پیچ‌های کوچک و صفحاتی دارد که دندان‌پزشکتان دور استخوان قرار می‌دهد تا مطمئن شود که فک‌ها به سمت موقعیت قبلی‌شان حرکت نمی‌کنند. در یک سری مورد خاص، شاید بیمار نیاز به اصلاحاتی در هم فک بالا و هم فک پایین داشته باشد.
مشکلات ناشی از آندربایت
آندربایت میتواند به مشکلات مختلفی اعم از موارد زیر منجر شود:
- مشکل در جویدن: آندربایت میتواند جویدن درست غذا را برای شما مشکل کند که به اختلالات گوارشی منجر خواهد شد.
- مشکل در تکلم: در برخی موارد، آندربایت میتواند روی تکلم اثر گذاشته و باعث مشکل در تلفظ یک سری کلمات خاص شود.
- درد در فک: اندربایت میتواند استرس و فشار بیشتری روی فک گذاشته که منجر به ناراحتی یا درد میشود.
- افزایش ریسک پوسیدگی دندان: آرایش نامناسب دندان‌ها یا موقعیت فک غیرطبیعی میتواند تمیزکردن دندان‌ها را مشکل کند، که منجر به افزایش شانس پوسیدگی دندان یا بیماری‌های لثه میشود.
- مشکلات تنفسی: در موارد شدید، آندربایت میتواند روی مسیر تنفسی اثر گذاشته، و منجر به مشکلات تنفسی حین خواب شود.
- اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ): آندربایت میتواند فشار بیشتری روی TMJ وارد بیاورد، که منجر به درد و اختلال عملکردی در این مفصل میشود.
- تضعیف عزت نفس فرد: آندربایت همین طور میتواند اثری جدی روی ظاهر فرد بگذارد و عزت نفس او را خدشه‌دار کند.
آیا می‌توان از جلو بودن فک پایین پیشگیری کرد؟
در برخی موارد، آندربایت ممکن است ارثی باشد و برای همین قابل پیشگیری نخواهد بود. اما به هر حال نکاتی وجود دارند که رعایتشان به کاهش ریسک ابتلا به آندربایت یا پیشگیری از وخامت آن کمک می‌کند:
- حفظ بهداشت دهان و دندان: مرتباً مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده کنید تا دچار پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه نشوید. این بیماری‌ها می‌توانند منجر به مشکلات دندانی‌ای شوند که خودشان عامل آندربایت خواهند بود.
- خودداری از مکیدن انگشست شست: مکیدن انگشت شست به مدت طولانی میتواند آرایش دندان‌ها و فک را تغییر داده و باعث آندربایت شود.
- عدم تغذیه کودک با بطری پس از یک سالگی: استفاده طولانی‌مدت از بطری برای شیردادن به کودک نیز میتواند روی آرایش دندان‌ها و فک اثر بگذارد که منجر به مشکلات دندانی میشود و نتیجه این مشکلات بروز آندربایت خواهد بود.
- پایش رشد دندانی فرزندتان: انجام چکاپ دندانپزشکی منظم میتواند به تشخیص سریع هر گونه مشکل در آرایش دندان‌ها و فک کمک کند. به این شکل، اصلاح و پیشگیری از آندربایت هم ساده‌تر خواهد شد.
- پوشیدن تجهیزات حفاظتی در ورزش: پوشیدن یک محافظ دهان یا ابزارهای حفاظتی دیگر حین ورزش میتواند به پیشگیری از آسیب به دندان‌ها و فک کمک کند. یادتان باشد که آسیب به دندان‌ها یا فک یکی از عوامل مهم بروز آندربایت است.
سوالات پرتکرار
آیا آندربایت خود به خود بهبود می‌یابد؟
خیر، آندربایت خودبخود بهبود نمی‌یابد و نیاز به درمان اصولی دارد.
اصلاح اندربایت چقدر زمان می‌برد؟
زمان لازم برای اصلاح آندربایت بستگی به شدت بیماری و رویکرد درمانی مورد استفاده دارد.
آیا آندربایت در بالغین قابل درمان است؟
بله، آندربایت میتواند در بالغین به کمک درمان ارتودنسی یا جراحی فک درمان شود.
آیا آندربایت میتواند باعث خروپف شود؟
در برخی موارد، آندربایت میتواند به خاطر فشار بیشتری که روی مسیر هوایی وارد میشود، باعث خروپف شود.
آیا آندربایت میتواند باعث مشکلاتی در غذاخوردن شود؟
آندربایت میتواند درست جویدن غذا را مشکل کند و منجر به اختلالات گوارشی شود.
آیا جراحی تنها گزینه درمان آندربایت است؟
خیر، جراحی تنها گزینه درمان آندربایت نیست. در خیلی از موارد، از درمان‌های ارتودنسی مانند بریس یا اینویزالاین می‌توان برای اصلاح آندربایت استفاده کرد.
آیا آندربایت روی شکل صورت اثر میگذارد؟
بله، آندربایت میتواند با ایجاد بیرون زدگی فک پایین روی شکل صورت اثر بگذارد که باعث میشود ظاهر چانه خیلی بزرگتر و قویتر به نظر برسد.
