بارداری زمان شگفت‌انگیزی در زندگی محسوب شده و زنان تمام تلاش خود را می‌کنند که بارداری سالمی را تجربه کنند و برای این منظور اقداماتی شامل مراقبت‌های دوران بارداری، رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش و کنار گذاشتن عادات ناسالم را مورد توجه قرار می‌دهند. علاوه بر حفظ وضعیت کلی سلامتی در دوران بارداری، حفظ سلامت دندان‌ها نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. یکی از مشکلات دوران بارداری، حساسیت دندان یا دندان‌درد می‌باشد که این مشکل می‌تواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود. در این مقاله در مورد دلایل، روش‌های درمان و جلوگیری از دندان‌درد در بارداری مطالب لازم شرح داده می‌شوند.
دلایل دندان‌درد در بارداری
بیشتر زنان انتظار مقداری درد را در دوران بارداری خود دارند. زیرا بارداری می‌تواند سبب بروز حالت تهوع صبحگاهی، ورم پاها، کمردرد، خستگی و فقدان تمرکز شود. علاوه‌براین موارد، مشکلات دندانی در دوران بارداری نیز بسیار شایع می‌باشند. در دوران بارداری تغییرات زیادی که با هورمون‌ها مرتبط است، در بدن ایجاد می‌شوند. افزایش در میزان استروژن و پروژسترون می‌تواند سبب بروز علائمی مانند حالت تهوع و استفراغ شود که این موارد میتوانند احتمال بروز پلاک دندانی را افزایش دهند. تجمع پلاک می‌تواند سبب بروز عارضه‌های دندان‌درد و ژنژیویت بارداری (خونریزی و التهاب لثه) شود.
بیماری لثه و ژنژیویت بارداری
خونریزی لثه در زمان استفاده از مسواک و نخ دندان در دوران بارداری شایع می‌باشد. تغییرات هورمونی در زمان بارداری می‌تواند باعث بروز التهاب لثه یا ژنژیویت بارداری شود؛ این عارضه در 75 درصد از زنان باردار ایجاد میشود. بسته به شدت ژنژیویت بارداری، امکان دارد بیماری لثه بروز کند که نوعی عفونت شدید لثه است و سبب تخریب استخوان‌ها و دندان‌ها شده و منجر به از دست دادن دندان میشود. امکان دارد جهت جلوگیری از آسیب‌دیدگی لثهها، پزشک روش تمیز کردن منظم دندان‌ها را به شخص توصیه کند.
وجود تومور در لثهها در دوران بارداری
معمولا در سه ماهه دوم بارداری، ورم بافت لثه بین دندان‌ها ایجاد میشود که تومور خوش‌خیم بارداری نام دارد. این تومورها به راحتی دچار خونریزی شده و همچنین امکان دارد در اثر تجمع مقادیر زیاد پلاک ایجاد شوند. این تومورها، توده‌های غیر سرطانی بر روی لثهها هستند. این توده‌ها میتوانند باعث بروز درد و حساسیت شده و سبب دشوار شدن خوردن و آشامیدن شوند. در صورت احتمال وجود این عارضه، بایستی به دندانپزشک مراجعه شود. البته این عارضه معمولا پس از بهبود بهداشت دهان و دندان و تولد نوزاد رفع خواهد شد.
پوسیدگی و حساسیت دندان
بارداری می‌تواند باعث تغییر وضعیت اشتها شده و در این حالت شخص به صرف برخی از موادغذایی خاص که چندان سالم نیستند، تمایل پیدا می‌کند. در صورت مصرف مداوم موادغذایی شیرین یا غذاهای حاوی مقادیر زیاد کربوهیدرات، احتمال بروز پوسیدگی دندان و دندان درد وجود دارد. در صورت وجود رفلاکس معده و یا حالت تهوع صبحگاهی، اسید معده در دهان می‌تواند به تدریج سبب آسیب‌دیدگی مینای دندان و در نهایت بروز حساسیت دندان شود. بنابراین در صورت وجود هر گونه مشکل مرتبط با دندان‌ها بایستی هر چه سریع‌تر به دندانپزشک مراجعه شود.
لق شدن دندان
یکی دیگر از عوارض شایع در دوران بارداری، لق شدن دندان‌ها است. لق شدن دندان می‌تواند با تاثیر هورمون‌ها بر رباطی که دندان‌ها را در استخوان نگه می‌دارد، حتی بدون وجود بیماری لثه نیز ایجاد شود. یادتان باشد که در صورت مشاهده هر گونه حرکت در دندان‌ها، به دندانپزشک مراجعه کنید.
جهت حفظ سلامت در دوران بارداری بایستی به سلامت دندان‌ها بسیار اهمیت داده شود. قبل و یا بعد از بارداری و در صورت وجود هر گونه مشکل مرتبط با دهان و دندان، بایستی بلافاصله به دندانپزشک مراجعه شود. در ارتباط با مصرف داروهای مُسکن، شخص بایستی با پزشک مشورت کند.
درمان دندان‌درد در بارداری
انواع روش‌های درمان دندان‌درد در بارداری شامل موارد زیر می‌باشند:
مراجعه به دندانپزشک
در صورت وجود دندان‌دردی که بهبود پیدا نمی‌کند، بایستی فورا به دندانپزشک مراجعه شود. همچنین مسئله بارداری نیز بایستی به پزشک اطلاع داده شود. در دوران بارداری استفاده از تصویربرداری با اشعه ایکس و برخی از روش‌های درمان دندان‌درد، ایمن می‌باشد ولی باتوجه به این که چقدر از بارداری گذشته باشد، امکان دارد دندانپزشک برخی از روش‌های درمانی را (حداقل تا زمان سه ماهه دوم بارداری) به تعویق بیاندازد. این حالت زمانی پیش می‌آید که بیمار به پرکردن دندان یا عصب‌کشی نیاز داشته باشد. در این روش‌ها به بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی نیاز می‌باشد و امکان دارد احتمال سقط جنین در سه ماه اول بارداری افزایش پیدا کند. با توجه به این که اندام‌های بدن جنین در سه ماهه دوم بارداری در حال شکل‌گیری است، احتمال بروز عوارض با به تعویق انداختن زمان انجام برخی از روش‌های درمانی دندانپزشکی کاهش پیدا می‌کند.
تمیز کردن و جرم‌گیری دندان‌ها
پاکسازی و جرم‌گیری دندان‌ها برای جنین مشکلی ایجاد نمی‌کند، بنابراین شخص می‌تواند روند تمیز کردن دندان‌ها را در بارداری ادامه دهد. تمیز کردن دندان‌ها می‌تواند در رفع حساسیت ناشی از تجمع پلاک موثر باشد. پاکسازی دندان می‌تواند ژنژیویت در دوران بارداری را نیز درمان کند. همچنین به علت وجود احتمال ژنژیویت در بارداری، امکان دارد دندانپزشک جرم‌گیری و تمیز کردن دندان‌ها در زمان بارداری را برای جلسات بیشتری (برای مثال هر 3 ماه یک بار) توصیه کند.
روش‌های درمانی دیگر
- گاهی تومورهایی در لثه وجود دارند که باعث دندان درد می‌شوند و در برخی از مواقع، وجود این تومورها در غذاخوردن مشکل ایجاد می‌کنند. در این صورت ممکن است دندانپزشک از روش خارج کردن تومور استفاده کند ولی بایستی بیمار تا زمان سه ماهه دوم یا سوم بارداری منتظر بماند.
- در صورت بروز بیماری لثه در زمان بارداری و چنانچه دندانپزشک نتواند مشکل لق شدن دندان را رفع کند، خارج کردن دندان در زمان سه ماهه دوم بارداری، می‌تواند سبب توقف درد و حساسیت شود. پس از آن، شما می‌توانید در ارتباط با گزینه‌های مختلف مرتبط با جایگزین کردن دندان مانند ایمپلنت دندان یا بریج ثابت دندان با پزشک مشورت کنید. استفاده از این روش‌ها، برای زمان پس از سه ماهه دوم بارداری ایمن می‌باشد.
در صورتی که دندانپزشک استفاده از روش‌های درمانی را تا زمان سه ماهه دوم بارداری به تعویق بیاندازد، جهت درمان خانگی دندان‌درد در بارداری از اقدامات مختلفی میتوان استفاده کرد. اشخاص سعی می‌کنند که در زمان بارداری از داروی مُسکن استفاده نکنند اما در برخی از مواقع امکان دارد پیش از مراجعه به دندانپزشک دندان‌درد غیر قابل تحمل برای شخص ایجاد شود. در این صورت می‌توانید از داروها و روش‌های زیر استفاده کنید اما در ارتباط با مصرف آنها با پزشک خود مشورت کنید:
- استامینوفن (ولی بایستی از مصرف ایبوپروفن، آسپیرین و داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی خودداری شود)
- بنزوکائین (ژل بی‌حس‌کننده)
- کمپرس سرد: استفاده از کمپرس سرد در قسمت خارج از گونه‌ها می‌تواند سبب تسکین التهاب شود.
- شستشوی دهان با محلول آب نمک: یک روش کاهش دندان‌درد در بارداری، استفاده از محلول آب نمک می‌باشد. شستشوی دهان با این محلول می‌تواند به تسکین درد ناشی از ورم و التهاب کمک کند. به این منظور می‌توانید یک قاشق چایخوری نمک را با یک فنجان آب گرم مخلوط کرده و مورد استفاده قرار دهید.
نحوه پیشگیری از دندان‌درد در بارداری
جهت آگاهی از علت بروز پوسیدگی دندان در دوران بارداری، ابتدا بایستی از نحوه بروز پوسیدگی اطلاع داشته باشید:
- باکتری‌های موجود در دهان جهت تولید اسید، از قند و کربوهیدرات مواد غذایی استفاده می‌کنند.
- با گذشت زمان، این اسید سبب آسیب‌دیدگی مینای دندان و در نهایت منجر به پوسیدگی دندان میشود. مواد غذایی اسیدی و رفلاکس معده نیز دارای همین تاثیر بر روی مینای دندان هستند.
در دوران بارداری، دندان‌ها به دلایل زیر بیشتر در معرض پوسیدگی قرار دارند:
- رفلاکس اسید معده سبب میشود که دندان‌ها بیشتر در معرض اسید قرار بگیرند و در نهایت سبب فرسایش مینای دندان میشود.
- مصرف مقادیر زیاد مواد غذایی (مانند بستنی یا ترشی) می‌تواند دندان‌ها را در معرض آسیب‌دیدگی ناشی از اسید قرار دهد.
- استفراغ ناشی از حالت تهوع صبحگاهی می‌تواند سبب شود که دندان‌ها به میزان بیشتری در عرض اسید قرار بگیرند و در این حالت مینای دندان دچار فرسایش میشود.
- خستگی و سستی بیش از حد می‌تواند سبب کاهش دفعات استفاده از مسواک و نخ دندان شود؛ در دوران بارداری شخص دارای انرژی کافی نمی‌باشد و یا بوی محصولات بهداشتی مراقبت از دندان می‌تواند برای شخص ناخوشایند باشد و یا این که لثهها به علت تورم، ممکن است دردناک باشند.
جلوگیری از دندان‌درد در بارداری
رعایت بهداشت دهان و دندان
در دوران بارداری، امکان دارد شخص احساس خستگی داشته باشد و در نتیجه بدون مسواک زدن به خواب برود. ولی شخص بایستی بهداشت دهان و دندان را رعایت کند. برای این منظور بایستی از مسواک نرم به تعداد حداقل دو بار در روز و از نخ دندان یک بار در روز استفاده شود. همچنین برای جلوگیری از بروز پوسیدگی و همچین تقویت دندان‌ها، بایستی از دهانشویه و خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده شود.
نوشیدن آب و یا شستشوی دهان پس از استفراغ کردن
در صورت وجود حالت تهوع صبحگاهی، نوشیدن آب و یا شستشوی دهان می‌تواند سبب رفع اسید معده از دندان‌ها شود. در این حالت نباید بلافاصله از مسواک استفاده شود، چرا که پس از استفراغ کردن، سطح اسید در دهان افزایش پیدا می‌کند. در این زمان مسواک زدن می‌تواند زیان‌آور باشد، بنابراین شخص بایستی برای مسواک زدن، حداقل یک ساعت پس از استفراغ کردن منتظر بماند. در صورت عدم امکان استفاده از مسواک، بایستی دهان با آب شستشو داده شود و یا شخص پیش از خوابیدن از دهانشویه ضد باکتری استفاده کند. همچنین بایستی به مقادیر زیاد آب نوشیده شود.
تغییر در رژیم غذایی
زنان باردار بایستی مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که سبب افزایش حساسیت یا درد می‌شوند را شناسایی کنند. مصرف مواد غذایی داغ در برخی از زنان سبب افزایش حساسیت دندان میشود. در برخی دیگر نیز مواد غذایی سرد، سبب بروز این مشکل خواهد شد. دهانشویه حاوی الکل نیز می‌تواند سبب تشدید درد شود. به همین علت زنان باردار بایستی مصرف مواد غذایی شیرین و کربوهیدرات را کاهش دهند و از مواد غذایی سالم مانند سبزیجات خام، بیسکوییت حاوی گندم خالص و میوه استفاده کنند.
نکات کلی در ارتباط با دندان‌درد در بارداری
مشکلات مرتبط با دندان و همچنین علائم دندان‌درد در بارداری معمولا موقتی هستند و پس از زایمان و زمانی که سطح هورمون‌ها به حالت طبیعی بازگردد، رفع خواهند شد. شما نمی‌توانید تغییرات ایجاد شده در بدن در دوران بارداری را کنترل کنید، ولی مراقبت از دندان‌ها به عنوان روش کاهش دندان‌درد در بارداری امکان‌پذیر است. بنابراین بایستی به طور منظم برای پاکسازی یا همان جرم‌گیری دندان به دندانپزشک مراجعه کرده و هر گونه مشکل مرتبط با دندان را به او اطلاع دهید.
سوال‌های رایج در مورد درمان دندان‌درد در بارداری
شروع دندان‌درد در بارداری نشانه چیست؟
امکان دارد در دوران بارداری در اثر افزایش احتمال ورم و بیماری لثهها در اثر تغییرات هورمونی و افزایش جریان خون در لثهها، حساسیت دندان و درد آن ایجاد شود.
نحوه خوابیدن در دوران بارداری با وجود دندان‌درد چگونه است؟
در این حالت بایستی به دندانپزشک مراجعه شود ولی تا زمان مراجعه میتوان از روش‌های زیر جهت خوابیدن با وجود دندان‌درد استفاده کرد:
- استفاده از داروهای مُسکن بدون نیاز به نسخه پزشک
- استفاده از کمپرس سرد
- بالا نگه داشتن سر
- ارزیابی مواد غذایی مصرفی
- شستشوی دهان
آیا عفونت دندان بر بارداری تاثیر منفی میگذارد؟
عفونت دندان که سبب بروز آبسه میشود، نه تنها بر سلامت شخص، بلکه بر سلامت جنین نیز تاثیر میگذارد (خصوصا اگر که درد شدید باشد و سبب بروز استرس زیاد شود). همچنین التهاب و تب نیز میتوانند باعث بروز استرس در جنین شوند.
بهترین دارو برای تسکین دندان‌درد در بارداری چیست؟
بهترین مُسکن دندان‌درد در بارداری برای بیشتر زنان در صورت تایید پزشک، استامینوفن می‌باشد. استامینوفن متداول‌ترین داروی مُسکن است که پزشکان برای زنان باردار تجویز می‌کنند.
آیا دندان‌درد می‌تواند سبب سقط جنین شود؟
عفونت در قسمت دهان می‌تواند سبب تولید واسطه‌های ایجادکننده التهاب شده و امکان دارد در بروز سقط جنین موثر باشد.
آیا دندان‌درد می‌تواند سبب دشوار شدن روند بارداری شود؟
با رشد جنین در رحم، سطح هورمون‌ها افزایش پیدا می‌کند و این مسئله می‌تواند سبب بروز درد و دیگر علائم مرتبط با دندان مانند تجمع پلاک شود. به دلیل تغییرات هورمونی، واکنش طبیعی بدن جهت از بین بردن پلاک در زمان بارداری به طور مداوم در حال تغییر است.
آیا دندان‌درد می‌تواند سبب زایمان زودرس شود؟
بیماری لثه (عارضه مزمن التهابی که به لثهها و استخوان‌های اطراف دندان‌ها آسیب وارد می‌کند)، می‌تواند منجر به زایمان زودرس در زنان و کم بودن وزن نوزاد در زمان تولد شود.
آیا استفاده از آنتی‌بیوتیک برای رفع عفونت دندان در زمان بارداری امکان‌پذیر است؟
داروهای آنتی‌بیوتیک قابل استفاده در دوران بارداری شامل پنی‌سیلین، آموکسی‌سیلین و کلیندامایسین هستند که مصرف آنها با تجویز پزشک بلامانع است اما از مصرف تتراسایکلین بایستی خودداری شود. داروهای مُسکن مانند تایلنول قابل استفاده هستند ولی از مصرف آسپیرین و یا ایبوپروفن بایستی اجتناب شود.
