تاج دندان در دندانپزشکی به بخشی از دندان گفته میشود که با مینا پوشیده میشود. تاج معمولا به تدریج از لثه بیرون میآید و در جای خود قرار میگیرد. در صورت آسیبدیدگی تاج دندان، آن را با یک تاج مصنوعی جایگزین میکنند. تاجدندان مصنوعی یا روکش، به پوششی گفته میشود که به منظور بازیابی اندازه، شکل، استحکام و بهبود ظاهر دندان ساخته و در محل دندان آسیبدیده نصب میشود. این رستوریشن با شکل و رنگ مطابق با دندانهای طبیعی بیمار طراحی میشود و همین موضوع، ظاهری طبیعی به لبخند بیمار اعطا میکند.
روکش یا تاج مصنوعی دندان چیست؟
تاج دندان، روکشی به شکل دندان طبیعی است که برای بازیابی عملکرد و ظاهر دندانهای ضعیف، شکسته یا پوسیده استفاده میشوند. این پروتز مثل یک کلاه، کل دندان را میپوشاند و دندانپزشک برای اطمینان از چفتشدن تاج و دندان، بخشی از مینا را قبل از چسباندن تاج دندان بر روی آن میتراشد. متخصص ساخت دندان میتواند تاج دندان را از مواد مختلفی مثل رزین، فلز یا پرسلین بسازد.
انواع تاج مصنوعی دندان
تاج دندان انواع مختلفی دارد و گزینه مناسب شما به ترجیح خودتان و شرایط دندانهایتان بستگی دارد.
انواع روکش دندان بر اساس جنس
مواد مختلفی که برای ساختن تاج دندان استفاده میشود، عبارتاند از:
متخصص ساخت دندان از مواد مختلفی مثل طلا، پالادیوم، نیکل و کروم برای ساخت تاج دندان استفاده میکند. تاج دندان فلزی به ندرت ترک میخورد یا شکسته میشود و از ماندگاری طولانیتری در مقابل ساییدگی برخوردار است و تراشیدن مینای دندان در آن نیز جزئی است. استحکام این نوع تاج دندان در مقابل نیروی جویدن و برخورد دندانها به هم بالا است.
رنگ فلز، بزرگترین نقص این نوع از تاج دندان محسوب میشود. تاج دندان فلزی برای روکش دندانهای آسیاب (که در معرض دید نیستند) یک انتخاب مناسب است.
ظاهر طبیعی تاج دندان پرسیلنی، آن را به محبوبترین نوع تاج تبدیل کرده است. تاج دندان پرسلینی با استفاده از چند لایه با تون رنگی مختلف و به منظور مطابقت رنگ آن با دندانهای کنار ساخته میشود. این نوع تاج دندان برای دندانهای جلویی مناسب است و با مراقبت مناسب میتواند ماندگاری بالایی داشته باشد.
تاج دندان سرامیکی هم مشابه تاج پرسلینی است، با این تفاوت که از یک بلوک یکپارچه سرامیک ساخته میشود. این پروتز از ماندگاری بالاتری در مقایسه با پرسلین برخوردار است و گزینه مناسبی، چه برای دندانهای جلویی و چه دندانهای آسیاب خواهد بود.
تاج دندان رزینی ارزانترین نوع تاج دندان است که از جنس رزین دندان ساخته میشود. ماندگاری تاج دندان رزینی به تاجهای دیگر نمیرسد و شاید به تعویض بیشتری در مقایسه با موارد دیگر نیاز داشته باشد.
تاج دندان ترکیبی (PFM) با ترکیبی از ماندگاری فلز و ظاهر طبیعی پرسلین ساخته میشود. دندانپزشکان میتوانند رنگ تاج دندان را متناسب با دندانهای خودتان انتخاب کنند.
علیرغم استحکام و ماندگاری خوب تاج دندان PFM، اما آنها نقایصی هم دارند. برای مثال، امکان لب پریدگی پرسلن استفاده شده در تاج و نمایان شدن فلز زیر آن در طول زمان وجود دارد. بهعلاوه، تاج دندان PFM به تدریج مینای دندان رو به روی خود (دندانهایی که در زمان بسته شدن دهان با این تاج در تماس باشند) را تخریب میکند. ماندگاری تاج دندان PFM مشابه با تاج دندان فلزی است و از آن میتوان هم در دندانهای جلویی و هم دندانهای آسیاب استفاده کرد.
از تاج دندان ساختهشده از جنس فولاد ضدزنگ معمولا به عنوان یک راهکار موقتی روی دندانهای اصلی استفاده میشود. این تاج معمولا از دندان یا مواد پر شده آن تا زمان آماده شدن روکش اصلی دندان محافظت میکند. استفاده از تاج فولاد ضدزنگ در کودکان معمولا بر روی دندانهای شیری آماده شده برای روکش شدن است. این تاج دندان میتواند کل دندان را بپوشاند و از آن در مقابل پوسیدگیهای بیشتر محافظت کند. با افتادن دندان شیری و فراهمشدن زمینه رشد دندان اصلی، تاج دندان هم به همراه آن میافتد. عدم نیاز به جلسات متعدد برای نصب تاج فولاد ضدزنگ در کودکان، باعث میشود که به گزینه مقرون به صرفهتری در مقایسه با تاج دندان سفارشی تبدیل شود. بهعلاوه در صورت عدم استفاده از این گزینه، باید راهکارهای پیشگیرانهای برای جلوگیری از پوسیدگی و مشکلات مشابه به کار ببندید.
تاج دندان موقت
تاج دندان موقت دقیقا همان چیزی است که از اسمش پیداست و تنها برای مدت کوتاهی در دهانتان باقی میماند. دندانپزشکتان آن را به وسیله چسب بر روی دندانتان میچسباند، اما چسب آن به اندازه چسب استفاده شده در نصب تاج دائمی محکم نیست و میتوان آن را به سادگی از جا درآورد.
از تاج دندان موقتی در دوره انتظار برای ساخت تاج دندان دائمی استفاده میشود؛ تاج دندان دائمی در جلسه ویزیت دوم بر روی دندانتان نصب میشود.
تاج دندان فوری (یکروزه)
امکان نصب تاج بر روی دندان در یک جلسه هم وجود دارد.
بعضی کلینیکهای دندانپزشکی، امکان نصب فوری و یکروزه تاج دندان با استفاده از روشهای مختلفی مثل طراحی و تولید به کمک کامپیوتر (CAD/CAM) را برای بیمارانشان فراهم میکنند.
کاربردهای روکش یا تاج مصنوعی دندان
استفاده از روکش برای مقاصد مختلفی پیشنهاد میشود:
- پوسیدگی دندان: در صورت وجود حفرات بزرگ یا پوسیدگی عمدهای که نتوان آن را با پر کردن ترمیم کرد، استفاده از روکش دندان ضروری میشود.
- ترک خوردگی یا شکستگی دندان: میتوان با استفاده از روکش یا تاج مصنوعی، دندان ترکخورده یا شکسته را در کنار هم نگه داشت و از آسیبهای بیشتر آن جلوگیری کرد.
- عصبکشی: معمولا بعد از عصبکشی، از روکش برای محافظت از دندان در مقابل آسیبهای بیشتر استفاده میشود.
- بهبود زیبایی دندان: از روکش میتوان برای بهبود ظاهر دندانی که تغییر رنگ یا شکل یافته و نامرتب استفاده کرد.
- پر شدگی بزرگ: اگر پرشدگی دندان به حدی باشد که ساختار دندان را ضعیف کرده باشد، احتمالا استفاده از روکش دندان ضروری میشود.
فواید تاج مصنوعی دندان چیست؟
از جمله فواید تاج مصنوعی دندان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- محافظت: با قرارگیری تاج مصنوعی بر روی دندان آسیبدیده یا ضعیفشده، میتوان از آن در مقابل پوسیدگی یا شکستگی بیشتر محافظت کرد.
- زیبایی: با استفاده از روکش یا تاج مصنوعی دندان میتوان تغییر رنگ و شکل یا نامرتب بودن دندانها را پوشاند و ظاهر لبخند را بهبود بخشید.
- ماندگاری: با نگهداری و مراقبتهای مناسب میتوانید ماندگاری روکش را تا چندین سال افزایش دهید و به آن به چشم یک سرمایه گذاری طولانیمدت در سلامت دهان نگاه کنید.
- عملکرد: با نصب روکش دندان میتوانید عملکرد دندانهای آسیبدیده یا افتاده را بازیابی نموده و راحتی و اعتماد به نفس در جویدن و صحبت کردنتان را به حالت قبل برگردانید.
تاج مصنوعی یا روکش دندان برای چه افرادی مناسب است؟
به طور کلی هر کسی که دندان آسیبدیده، ضعیف یا تغییر رنگ یافتهای داشته باشد، گزینهای برای استفاده از روکش دندان است. اما دندانپزشکتان بعد از ارزیابی شرایط خاص شما درباره بهترین گزینه درمانتان تصمیم گیری میکند. اگرچه استفاده از روکش دندان برای بسیاری از افراد یک گزینه مناسب به شمار میرود، اما تحت شرایطی استفاده از آن توصیه نمیشود. از جمله فاکتورهایی که میتواند جلوی استفاده فرد از تاج دندان را بگیرد، عبارتاند از:
- بهداشت ضعیف دهان و دندان: کسی که عادات بهداشتی مناسبی نداشته باشد، برای مثال به اندازه کافی مسواک نکند و نخ دندان نکشد، گزینه مناسبی برای نصب روکش دندان نخواهند بود. برای جلوگیری از ایجاد پوسیدگی و بیماری لثه در زیر تاج دندان، باید بهداشت مناسب دهان و دندان حفظ شود.
- پوسیدگی شدید دندان: دندانی که پوسیدگی شدید داشته باشد، بستر مناسبی برای نصب روکش دندان نخواهد بود و در این صورت باید دندان را کشید.
- ساختار ناکافی دندان: اگر بخش بزرگی از دندان به دلیل پوسیدگی یا ضربه از بین رفته باشد، شاید برای نصب تاج دندان کافی نباشد. در چنین مواردی، استفاده از یک رستوریشن دیگر مثل ایمپلنت دندان توصیه میشود.
- بیماری شدید لثه: استفاده از روکش دندان در صورت ابتلای فرد به بیماری شدید لثه، میتواند باعث بدتر شدن آن شود و به همین دلیل هم این درمان معمولا برای این افراد توصیه نمیشود.
- دندان قروچه: دندان قروچه میتواند باعث ساییدگی زودتر از موعد تاج دندان و آسیبدیدگی آن شود، بنابراین نصب روکش در این افراد توصیه نمیشود.
آمادگیهای قبل از قراردادن روکش
نحوه آمادگی برای نصب روکش دندان عبارت است از:
- حفظ بهداشت دهان و دندان مناسب با مسواک کردن و نخ دندان کشیدن (قبل از انجام درمان)
- در میان گذاشتن مشکلات پزشکی و داروهای مصرفی با دندانپزشک
- اشاره به نگرانیهایتان در جلسه مشاوره قبل از نصب روکش دندان
- پیروی از دستورات ارائه شده توسط دندانپزشک
رعایت این مراحل، یک نصب روکش موفقیت آمیز و راحت را تضمین میکند.
مراحل قرار دادن تاج مصنوعی دندان یا روکش
آمادگی برای نصب تاج دندان معمولا به دو جلسه مراجعه به دندانپزشکی (یکی شامل ارزیابی و آمادهسازی دندان و دومی برای نصب تاج دندان دائمی) نیاز دارد.
- جلسه اول: ارزیابی و آماده سازی دندان
دندانپزشک در جلسه اول آماده سازی تاج دندان، از تصاویر اشعه ایکس برای ارزیابی وضعیت ریشه دندان و استخوان اطراف آن استفاده میکند. در صورت پوسیدگی شدید دندان و وجود احتمال بروز عفونت یا آسیبدیدگی پالپ دندان، باید اول تحت عصب کشی قرار بگیرید.
پزشکتان قبل از شروع نصب تاج دندان، ابتدا ماده بیحسی را به بافت لثه اطراف دندان تزریق میکند. سپس برای آماده سازی محل نصب روکش، بخشی از مینای آن تراشیده میشود. مقدار مینای تراشیده شده به نوع تاج دندان بستگی دارد. دندانپزشک برای دندانهایی که بخشی از آن به دلیل پوسیدگی یا شکستگی از بین رفته باشد، ابتدا بستر مناسب برای تاج دندان را با مواد پر کننده آماده میکند.
سپس دندانپزشک از دندان تراشیده شده قالب میگیرد، این کار در مواردی با استفاده از اسکنر دیجیتالی انجام میشود. قالب دندانهای بالایی و پایینی تاج دندان نیز برای اطمینان از تناسب اندازه تاج و نبود هرگونه مشکل، گرفته میشود.
قالب یا تصویر گرفته شده، برای تولید به آزمایشگاه ساخت تاج ارسال میشود. تاج دندان ساخته شده بعد از حدود دو تا سه هفته به مطب پزشک ارسال میشود. دندانپزشک باید رنگ روکشهای پرسلینی را نیز برای تطابق حداکثری با دندانهای طبیعی بیمار انتخاب کند. او در جلسه اول، یک روکش موقتی را تا آماده شدن تاج دندان دائمی و برای محافظت از دندان آماده شده، بر روی آن نصب میکند. روکشهای موقتی معمولا از جنس اکریلیک هستند و با استفاده از یک چسب موقتی بر روی دندان نصب میشوند.
- جلسه دوم: مراجعه برای نصب تاج دندان دائمی
دندانپزشک در جلسه دوم، روکش موقتی را برداشته و به بررسی اندازه و رنگ تاج دندان دائمی میپردازد. اگر همه چیز درست بود، تاج دندان دائمی بعد از تزریق ماده بیحسی بر روی دندانتان نصب میشود.
مراقبتهای لازم
مراقبت مناسب از روکش دندان از اهمیت بالایی برخوردار است و به ماندگاری بیشتر آن کمک میکند. در ادامه به بعضی نکات مراقبتی از روکش دندان اشاره شده است:
- به دقت مسواک کنید: اگر هنوز دو مرتبه در روز مسواک نمیکنید، وقت آن رسیده که این کار را شروع کنید. اگر روکش یا دندانهای کناریاش به گرما و سرما حساس است، استفاده از خمیردندان مخصوص دندانهای حساس را در برنامه خود قرار دهید.
- برای کمک به حفظ ظاهر روکش دندان، هر روز دندانهایتان را نخ بکشید.
- از خوردن مواد غذایی سفت خودداری کنید: جویدن یخ یا مواد غذایی سخت میتواند باعث ایجاد ترک (به خصوص تاج دندان پرسلینی) شود.
- در صورت ابتلا به دندان قروچه شبانه، احتمالا لازم است که از یک گارد برای محافظت از روکش و دندانهای کناریاش استفاده کنید.
مراقبت از روکش دندان موقت
چسب استفاده شده برای روکشهای موقت، کاربرد موقتی دارد و به همین دلیل هم باید از آن بیشتر مراقبت کرد.
طبق معمول مسواک کنید، اما خیلی آرامتر و وقتی نخ دندان میکشید، به جای آنکه آن را مستقیم از دندانتان بیرون بکشید، سعی کنید آن را از پشت یا جلوی دندان بیرون بیاورید تا از لق شدن روکش جلوگیری کنید.
در صورت افتادن یا شکستن روکش موقت خود با دندانپزشکتان تماس بگیرید تا روکش را مجددا برایتان تنظیم و نصب کند و یا یک روکش جدید برایتان بسازد.
عوارض و معایب تاج مصنوعی (روکش) دندان
علیرغم تمامی فواید تاج مصنوعی دندان، اما بعد از نصب روکش دندان ممکن است با عوارض و مشکلات زیر نیز رو به رو شوید:
حساسیت دندان
حساسیت گرمایی و سرمایی دندان بعد از نصب روکش، خیلی غیرطبیعی نیست. اما اگر دندانتان خیلی به فشار حساس است، احتمال وجود مشکل در اندازه روکش وجود دارد. با دندانپزشکتان درباره تغییر محل روکش یا اعمال تغییراتی در خود روکش صحبت کنید.
لب پریدگی تاج مصنوعی دندان
بعضی روکشهای خاص، به خصوص روکش پرسلینی، بیشتر مستعد لب پریدگی هستند. دندانپزشک میتواند بعضی موارد کوچک لب پریدگی را ترمیم کند.
پرسلین استفاده شده در تاج دندان PFM، ممکن است از آن جدا یا شکسته شود و فلز زیر آن را نمایان کند. در صورتی که فلز زیرین روکش سالم باشد، نیازی به ترمیم این مشکل نخواهد بود.
لق شدگی یا افتادن تاج دندان
اگر چسبندگی بین روکش و دندان کافی نباشد، احتمال لق شدگی یا افتادن آن وجود دارد. اگر فکر میکنید که روکش دندانتان لق شده، با دندانپزشکتان صحبت کنید.
واکنش آلرژیک
بروز حساسیت در بین بیماران رایج نیست، اما احتمال واکنش آلرژیک فرد به فلز استفاده شده در بعضی روکشها وجود دارد.
بیماری لثه
اگر شاهد حساسیت، سوزش یا خونریزی لثه اطراف روکش شدید، احتمالا در حال ابتلا به بیماری لثه یا ژنژیویت هستید.
ماندگاری روکش چقدر است؟
ماندگاری روکش میتواند از 5 تا 15 سال باشد. بعضی انواع تاج از استحکام بالاتری در مقایسه با دیگران برخوردار است و ماندگاری طولانیتری هم خواهند داشت. به طور کلی، میتوان گفت که روکش طلایی و PFM از ماندگاری طولانیتری در مقایسه با موارد دیگر برخوردار هستند.
شاید روکشهای سرامیکی و پرسلینی ظاهر طبیعیتری داشته باشند، اما معمولا استحکام کمتری در مقایسه با تاج دندان فلزی یا PFM دارند. سرعت فرسودگی روکش رزینی هم از باقی گزینهها بیشتر است. در صورت مراقبت مناسب از روکش دندان، میتوان ماندگاری طولانیتر آن را تضمین کرد.
هزینه روکش یا تاج مصنوعی دندان چقدر است؟
هزینه روکش یا تاج مصنوعی دندان به فاکتورهای مختلفی مثل مواد استفاده شده برای ساخت آن، پیچیدگی درمان، محل کلینیک، بیمه دندانپزشکی، تجربه و تخصص دندانپزشک و هزینههای آزمایشگاه ساخت روکش بستگی دارد.
سوالات متداول
آیا نصب روکش درد دارد؟
نصب روکش دندان قاعدتا نباید دردی داشته باشد، اما احتمال بروز درد یا حساسیت در طول درمان و یا بعد از آن وجود دارد.
آیا امکان تعویض روکش دندان وجود دارد؟
بله، در صورت آسیبدیدگی، خرابی یا نیاز به تعویض آن به هر دلیل دیگری، چنین امکانی وجود خواهد داشت.
آیا امکان افتادن روکش دندان وجود دارد؟
اگر تاج دندان به خوبی در سر جای خود نصب نشده باشد و یا در صورت پوسیدگی و آسیبدیدگی دندان زیر روکش، امکان لق شدگی و افتادن آن وجود دارد.
آیا امکان سفید کردن روکش دندان وجود دارد؟
خیر، نمیتوان روکش دندان را سفید کرد اما میتوان آن را با یک روکش دندان روشنتر تعویض کرد.
آیا میتوانم با روکش دندان هر غذایی بخورم؟
بله، روند غذایی بیمار با روکش دندان کاملا طبیعی است، اما باید از گاز زدن اجسام سخت و یا خوردن مواد چسبندهای که میتواند به آن آسیب بزند و یا آن را لق کند، خودداری کنید.
آیا امکان ترمیم تاج دندان وجود دارد؟
ترکها و لب پریدگیهای جزئی روکش دندان را میتوان ترمیم کرد، اما آسیبها و پوسیدگیهای عمده به تعویض نیاز دارند.
آیا امکان روکش دندانهای کودکان وجود دارد؟
کودکان به دلایل مختلفی مثل محافظت از دندانهای آسیبدیده یا پوسیده ممکن است به نصب روکش دندان نیاز داشته باشند، اما این درمان به صورت موقتی و تا رشد دندان اصلیشان خواهد بود.