روکش دندان، قطعه ای است که روی دندانی که دچار آسیب دیدگی شده است قرار می‌گیرد و زمانیکه پرکردن دندان، دیگر مشکلات دندان را برطرف نمی‌کند، این روکش ها برای محافظت از دندان و نیز حفظ ساختار آن، استفاده می‌شوند. جنس روکش های دندان، معمولاً از: فلز، پرسلان( چینی)، رزین و نیز سرامیک می‌باشد. این روکش ها معمولاً به جز رعایت بهداشت دهان و دندان، نیاز به مراقبت خاص دیگری ندارند.
در اینجا، شما را با انواع روکش ها، موارد نیاز به انجام روکش، روش روکش کردن دندان و مراقبت های لازم از روکش آشنا می‌کنیم. هرگاه هم که قصد کردید تا دندان آسیب دیده خود را روکش کنید، حتماً به یک دندانپزشک ماهر و باتجربه مراجعه کرده تا این کار را به نحو احسن برای شما انجام دهند.
روکش دندان چیست؟
به مرور زمان، دندان های شما به هر دلیلی ممکن است دچار آسیب دیدگی هایی مانند پوسیدگی دندان یا شکستگی دندان، شده که در این حالت، دندان شما شکل و اندازه‌اش دچار تغییر می‌شود. روکش دندان، یک تکه کلاهک مانند است که به فرم دندان شما درآمده و روی آن قرار گرفته و شکل ظاهری، اندازه و مقاومت دندان شما را حفظ می‌کند.
چه زمانی به روکش دندان نیاز خواهیم داشت؟
زمانیکه:
- دندان پوسیده ای دارید که بعد از اصلاح پوسیدگی آن، برای جلوگیری از شکستن یا ترک خوردن دندان نیاز به روکش خواهید داشت.
- بخشی از دندان شما به هر علتی شکسته شده و برای حفظ قسمت باقیمانده آن، نیاز به روکش دارید.
- دندانی دارید که پر شده و پرشدگی آن نیز بسیار به چشم می‌آید.
- نگه داشتن بریج دندان ( نوعی دندان مصنوعی که در محل دندانی که افتاده باشد، قرار می‌گیرد. ) در محل خود.
- پوشاندن دندان های بدشکل و آن هایی که تغییر رنگ شدید داشته اند.
- پوشاندن ایمپلنت دندانی.
- پوشاندن دندانی که عصب کشی شده است.
انواع روکش دندان
انواع مختلفی از روکش های دندانی موجود اند که روکش های 3/4 و آنلی، برای زمانی مناسبند که پایه دندان شما باقیمانده باشد. به طور کلی، روکش هایی که روی قسمتی از دندان باقیمانده کشیده می‌شوند، بهتر از تمام روکش (هیچ دندانی برای روکش شدن وجود نداشته باشد.) می‌باشند.
روکش موقت
همانطور که از اسمش پیداست، این مدل از روکش‌ها، موقتی بوده و تنها برای مدت کوتاهی قابل استفاده هستند. این روکش‌ها توسط چسب‌هایی که به راحتی قابل جدا شدن هستند، روی دندان شما قرار گرفته و می‌چسبند. کاربرد این روکش برای زمانی است که شما منتظر ساخته شدن روکش دائمی خود (توسط دندانپزشک) هستید و دندانپزشک، آن را موقتاً روی دندان شما گذاشته تا روکش اصلی را برای دندانتان بسازد.
روکش یک روزه
اصولاً روکش های دندانی، طی 2 جلسه روی دندان بیمار قرار داده می‌شوند. البته در بعضی از مطب های دندانپزشکی، این روکش ها در همان جلسه اول، توسط پرینترهای سه بعدی، ساخته شده و روی دندان بیمار کار گذاشته می‌شوند. به این نوع از روکش هایی که طی 1 جلسه، ساخته و نصب می‌شوند، روکش های یک روزه گفته می‌شود.
روکش آنلی یا 3/4
همانطور که قبل تر اشاره شد، بعضی از روکش های دندانی، روی بخش باقیمانده از دندان قرار می‌گیرند. حال اگر دندان شما نیازی به روکش کامل نداشته باشد، دندانپزشک به شما روکش 3/4 ام را پیشنهاد خواهد کرد.
مواد سازنده روکش دندان
روکش های دائمی بر اساس مواد سازنده آن ها، دارای انواع مختلفی از جمله موارد زیر می‌باشند:
فلزی
از مواد فلزی مختلفی می‌توان برای روکش کردن دندان ها بهره برد. موادی نظیر: طلا، پالادیوم، نیکل و کروم. مزیت اصلی روکش‌های فلزی، نشکن بودن آنهاست و نیز برای کاشته شدن روی دندان های شما، تنها کافیست بخش کوچکی از دندان برداشته شود و ساختار اصلی دندان حفظ می‌گردد. همچنین قادر به تحمل فشارهای ناشی از جویدن تا حد خوبی می‌باشند. رنگ این نوع از روکش ها، اصلی‌ترین ایراد آن ها محسوب می‌شود. بهترین دندانها برای روکش فلزی، آسیاب‌های خارج از دید می‌باشند.
فلزی–پرسلانی
این نوع از روکش ها، تفاوت رنگی با دندانی که در کنار آنهاست ندارند و همین ویژگی به سبب رنگ طبیعی آن هاست. البته به علت فلز به کار رفته در زیر لایه پرسلانی، بعضاً ممکن است روی روکش خطوط سیاه رنگی پدید آید که رنگ همان مواد فلزی به کار رفته در آن است. از دیگر معایب این نوع روکش فلزی–پرسلانی این است که رویه پرسلانی به کار رفته در آن ممکن است لب پر شده و حتی به تاج دندانی که در فک مخالف و روبروی آن است نیز فشار آورده و باعث شکستگی یا لب پر شدگی آن نیز بشود. بر طبق تمامی ایرادات گفته شده، این نوع از روکش بیشتر مناسب دندان های جلو یا عقب می‌باشد.
رزینی
روکش های تمام رزینی، معمولاً از سایر انواع روکش ها، ارزان قیت تر هستند و این در حالیست که، از مقاومت کمتری نسبت به روکش های فلزی–پرسلانی، برخوردارند.
تمام سرامیک یا تمام پرسلان
این سری از روکش ها، طبیعی ترین رنگ ممکن را در مقایسه با سایر روکش ها دارند و نیز اگر به هرگونه مواد فلزی آلرژی داشته باشید، استفاده از این دسته از روکش ها برای شما گزینه مناسب تری است. البته متأسفانه، به اندازه روکش های فلزی–پرسلانی، دارای مقاومت نبوده و نیز بیشتر از آن ها باعث ایجاد آسیب به دندان روبرویی خود می‌شوند. استفاده از روکش های تمام سرامیک یا تمام پرسلان، برای دندان های جلو توصیه می‌شود.
سرامیکی
این نوع از روکش ها دارای ساختاری بسیار محکم بوده و نیز به علت پوشانیده شدن با لایه ای از پرسلان، دارای رنگی بسیار طبیعی می‌باشند. همچنین طول عمر بالایی دارند.
زمانیکه قصد تعیین جنس روکش را دارید، دندانپزشک به نکات زیر باید دقت کند:
- مکان دندان.
- وقتی لبخند می‌زنید، کدام دندان ها دیده می‌شوند.
- بالا یا پایین بودن لثه ها.
- بررسی دندانی که قرار است روکش شود.
- چقدر از دندان اصلی شما باقیمانده.
- بررسی رنگ دندان های کناری دندانی که قرار است روکش شوند.
نحوه انجام روکش
به طور معمول، روکش کردن دندان طی 2 جلسه انجام می‌شود ولی در بعضی موارد، طی 1 جلسه هم ممکن است انجام شود.
جلسه درمانی اول
در این جلسه، ابتدا تصویر دندانی که قرار است روکش شود، با استفاده از X-ray گرفته می‌شود.
اگر پوسیدگی دندان، عفونت و یا آسیب دیدگی در ریشه دندان شما وجود داشته باشد، دندانپزشک مربوطه، در قدم بعدی از فرایند روکش کردن، دندان شما را عصب کشی خواهد کرد.
سپس، قسمت های بالایی و جانبی دندانی که قرار است روکش شود، تراشیده شده تا فضای کافی برای قرار گرفتن روکش بر روی آن، ایجاد شود. البته میزان تراشیده شدن دندان شما، به نوع روکشی که قرار است نصب کنید، بستگی دارد. برای مثال، روکش های تمام فلزی، نازک بوده و برخلاف انواع تمام پرسلان و فلزی–پرسلانی، نیازی به تراشیده شدن بیش از اندازه دندان نخواهد داشت. توجه داشته باشید که حتی اگر به هر علتی، قسمت زیادی از دندان شما شکسته شده باشد، دندانپزشکتان، از مواد پرکردنی برای حفظ ساختار دندان شما استفاده می‌کند ( یعنی دور تا دور دندانی که باقیمانده را با موادی پر می‌کند تا دندان برای روکش کردن آماده شود).
بعد از انجام این مراحل، نوع مخصوصی از یک خمیر یا بتونه ( که به آن قالب نیز می‌گویند)، برای قالب گیری از دندان شما، استفاده می‌شود. به کمک این قالبگیری می‌توان روکشی دقیقاً به اندازه و ابعاد دندان شما ساخت تا دندان های شما بعد از روکش گذاری، به خوبی روی یکدیگر چفت شوند.
این قالب ها به آزمایشگاه جهت ساخت روکش، فرستاده شده و معمولاً پس از 2 الی 3 هفته، روکش نهایی آماده تحویل به مطب دندانپزشک خواهد بود. برای حدفاصل بین جلسه اول و دوم، برای دندان روکش نشده شما، یک روکش موقت گذاشته شده تا از دندان در برابر هرگونه آسیبی محافظت به عمل آید.
جلسه درمانی دوم
در جلسه دوم درمانی، روکش دائمی روی دندان شما قرار می‌گیرد. در ابتدا، روکش موقتی که نصب شده بود، برداشته شده و نیز ابعاد و رنگ روکش دائمی ساخته شده برای دندان شما، چک می‌شود. حال اگر ابعاد و رنگ ایرادی نداشته باشد، کمی ماده بی‌حسی به دندان زده شده و سپس روکش دائمی روی دندان قرار می‌گیرد.
روکش کردن در یک جلسه
اگر در مطب دندانپزشکی که می‌روید، امکانات لازم برای ساخت روکش وجود داشته باشد، روکش دندانی که سفارش داده اید، در همان یک جلسه و در مطب ساخته می‌شود. در قدم اول، پوسیدگی دندان ( در صورت وجود ) برطرف شده و دندان برای قرار گرفتن روکش بر روی آن آماده می‌گردد. سپس در همان جلسه، با استفاده از یک اسکنر، عکس دندان شما گرفته شده و بعد از آن با انتقال این عکس به یک پرینتر سه بعدی، روکش دندان ساخته و پرداخته می‌شود. به این شیوه از ساخت روکش، CAD/CAM می‌گویند که در آن با استفاده از کامپیوتر و پرینتر سه بعدی، روکش دندان شما طی یک جلسه و در عرض کمتر از 15 دقیقه آماده خواهد شد.
عوارض احتمالی بعد از روکش کردن
ناراحتی و حساسیت
بلافاصله بعد از اتمام پروسه روکش کردن دندان و از بین رفتن داروی بی حسی، ممکن است در دندان خود کمی احساس درد داشته باشید. اگر داخل دندانی که روکش شده، عصب عبور کرده باشد، دندانتان کمی حساسیت به سرما و گرما پیدا خواهد کرد؛ که در این حالت، معمولاً بهتر است از خمیردندان های ضدحساسیت استفاده کنید. اگر هم زمانیکه چیزی می‌جوید، دندانتان تیر می‌کشد، این بدان معناست که روکش پستی و بلنده داشته و ارتفاع آن هنوز هم باید کمتر شود.
لب پَر شدن روکش
همانطور که قبل تر هم اشاره شد، روکش های تمام پرسلان، بسیار مستعد لب پَر شدن هستند. این لب پَر شدگی های سطحی قابل درمان است ولی اگر تعدادشان زیاد باشد یا روکش عملاً دچار شکستگی شده باشد، روکش باید عوض شود.
شل شدن روکش
گاهی اوقات، سیمان دندانی مورد استفاده برای محکم کردن روکش در جای خود، به مرور زمان از بین رفته و نه تنها باعث شل شدن روکش خواهد شد بلکه باعث ورود جرم به دندان باقیمانده و پوسیده شده آن می‌گردد. بنابراین اگر احساس می‌کنید روکش دندانتان شل شده است، حتماً با دندانپزشک خود تماس بگیرید.
افتادن روکش
اگر روکش دندان شما به یکباره از جا کنده شده و بیفتد، این یا به دلیل درست جایگذاری نشدن آن توسط دندانپزشک است و یا به علت کمبود سیمان دندانی به کار رفته در هنگام روکش کردن است. به محض اینکه چنین اتفاقی برای دندانتان افتاد، به مطب مراجعه کنید. در این زمان، متخصص، یا روکش را با سیمان، مجدداً در جای خود محکم می‌کند و یا اگر نتوانست اینکار را انجام دهد، از یک روکش کاملاً جدید برای دندان فرد استفاده خواهد کرد.
واکنش آلژریک
به علت آنکه فلز به کار رفته در روکش ها، خود تلفیقی از چند نوع فلز دیگر است، بدن شما ممکن است واکنش آلرژیکی به فلزات و یا پرسلان به کار رفته در آن بدهد. البته بروز چنین اتفاقی، بسیار نادر است.
سیاه شدن مرز بین لثه و روکش
ممکن است بعضاً مشاهده کنید که مرز بین لثه و روکش دندان شما، سیاه شده است. اگر روکش دندان شما از نوع فلزی–پرسلانی باشد، این سیاهی طبیعی است؛ چراکه این سیاهی همان فلز بکار رفته در روکش است که نمایان شده است.
ماندگاری روکش
به طور کلی، روکش دندان، بین 5 تا 15 سال طول عمر دارد. البته این طول عمر بستگی به عواملی از جمله، میزان در معرض آسیب بودن روکش، میزان رعایت بهداشت دهان و دندان توسط فرد و نیز عادات کلی فرد در حفظ و نگهداری دندان هایش دارد.
این عادات میتواند شامل موارد زیر باشد:
- دندان قروچه یا فشردن دندان ها روی هم
- جویدن یخ
- ناخن جویدن
- با دندان، درب چیزی را باز کردن
علل آسیب روکش دندان
علل متفاوتی برای خراب شدن روکش دندان وجود دارد. این علائم شامل موارد زیر است:
پوسیدگی دندان
باوجود آنکه روکش ها، غیرقابل پوسیده شدن می‌باشند، دندان زیر آن ها به شدت مستعد پوسیده شدن است. اگر باکتری به داخل دندان زیر روکش نفوذ کند، باعث ایجاد پوسیدگی شده و بعد از آنکه پوسیدگی بیشتر و عمیق تر شد، روکش ممکن است به طور کلی از بین رفته یا از جای خود کنده شود.
آسیب دیدگی
یک حادثه ناگهانی و یا هر نوع آسیب دیدگی دیگر در ناحیه دهان و دندان، میتواند به راحتی باعث خراب شدن روکش دندان شما شود.
دندان قروچه
دندان قروچه، با ایجاد فشار مضاعف بر دندان روکش شده هم میتواند باعث آسیب زدن به روکش شده و هم مینای دندان را به مرور زمان از بین ببرد.
دندان نیشی که موازی دندان های هم ردیف خود نباشد
اگر دندان های نیش شما در ردیف خود قرار نداشته باشند، فشار مضاعفی را روی دندان روکش شده ایجاد کرده و به مرور زمان باعث خراب شدن این روکش می‌شوند.
عادات بد
انجام دادن یک سری عادات اشتباه توسط بعضی از افراد، به راحتی میتواند سلامت دندان را به خطر بیندازد. عاداتی چون: ناخن جویدن، جویدن قسمت انتهایی مداد یا کندن آرم لباس با دندان.
عدم یا کوتاهی در رعایت بهداشت دهان و دندان
خوشبختانه، روکش های دندان، به جز مسواک زدن و نخ کشیدن روتین روزانه، نیاز به مراقبت خاص دیگری ندارند. با این حال، اگر روکش دندانی دارید، حداقل روزی 2 مرتبه مسواک زدن و یکبار نخ دندان کشیدن، ریسک ورود جرم به زیر روکش را به حداقل می‌رساند.
علائم خراب شدن روکش
- دندان نیش شما به ناگهان دچار بی حسی شود.
- هنگامیکه دندان هایتان را روی هم فشار می‌دهید، احساس ناهموار بودن می‌کنید.
- روی سطح روکش، ترک، لب پریدگی یا سوراخ ایجاد شده باشد.
- دندان هایتان به سرما و گرما، فشار آوردن و نیز شیرینیجات حساس شده باشند.
زمانیکه هر یک از این موارد رخ بدهد، روکش دندانتان باید تعویض شود.
روش های مراقبت از روکش دندان
دندانی که روکش شده، نیاز به مراقبت خاصی نداشته ولی با این حال، دندان زیر روکش، نیاز به مراقبت از پوسیده شدن خواهد داشت. به همین دلیل، شما باید همیشه بهداشت دهان و دندان خود را به خوبی رعایت کنید. حداقل روزی 2 بار مسواک بزنید و یکبار نیز از نخ دندان استفاده کنید (به خصوص در ناحیه روکش شده). همچنین از استفاده کردن از دندان روکش شده‌تان به عنوان ابزاری جهت باز کردن درب هر چیزی یا جویدن اجسام سخت، به شدت خودداری کنید.
هزینه روکش دندان
هزینه روکش کردن دندان، بر حسب محل سکونت و نیز نوع روکش انتخابی، متغیر است. روکش های پرسلانی، برای مثال، به طور معمول از روکش های طلا گران تر هستند. خود روکش های طلا، از روکش های فلزی–پرسلانی گران تر می‌باشند. لازم است بدانید که روکش کردن دندان، مشمول بیمه نمی‌شود ولی با این وجود باز هم از شرکت طرف قرارداد بیمه خود بپرسید. البته خوشبختانه، بعضی از مطب ها، تخفیفاتی را به بیماران خود ارائه می‌دهند.
سؤالات متداول
روکش کردن دندان گزینه خوبی است؟
روکش کردن دندان، یکی از بهترین و ماندگارترین روش ها برای رفع آسیب دیدگی‌های دندان بوده و برای درست کردن دندانی که شکسته یا ترک خورده، محافظت از دندان آسیب دیده و یا حفظ ساختار دندان عصب کشی شده، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آیا روکش کردن دندان، همراه با درد است؟
بسیاری از افراد اساساً از دندانپزشکی رفتن، به خاطر ترس از درد داشتن درمان، امتناع می‌کنند. ولی بهتر است بدانید در مورد روکش کردن دندان طی هر دوجلسه، از ماده بی حسی روی محل استفاده شده، تا شما کمترین میزان درد را حس کنید.
راه حل جایگزین برای روکش کردن دندان کدام است؟
- اینلِی. اینلی‌ها موادی هستند که راه حل جایگزینی برای روکش کردن دندان بوده و معمولاً برای روکش کردن قسمت بالایی دندان، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- آنلِی.
- ونیر پرسلانی.
آیا روکش کردن دندان، باعث پوسیدگی آن می‌شود؟
اگر روکش دندان شما آسیب دیده باشد، بله، احتمال رشد باکتری ها در آن قسمت و نتیجتاً ایجاد پوسیدگی در دندان زیر روکش، وجود دارد.
بهتر است یک دندان خراب را کشید یا آن را روکش کرد؟
از آنجایی که یکی از اهداف روکش کردن دندان، حفظ بقایای دندان اصلی و طبیعی شما می‌باشد، بله، روکش کردن کردن راه حل بسیار عاقلانه‌تری از کشیدن دندان می‌باشد. در اصل کشیدن دندان، آخرین راه حل محسوب می‌شود.
آیا می‌توان بدون عصب کشی دندان، روی آن را روکش کرد؟
در حقیقت اکثر دندان ها برای روکش کردن، نیازی به عصب کشی ندارند. البته این به شرطی است که دندان عفونت یا پوسیدگی خیلی عمیق نداشته باشد.
چقدر از پایه دندان باید ماده باشد تا بتوان آن را روکش کرد؟
از آنجایی که بنا بر این گذاشته شده که تنها در صورتی که 3/4 دندان به هر دلیل از بین رفته باشد، از روکش استفاده شود، برای انجام این کار تنها کافیست مقدار کمی از پایه دندان شما باقیمانده باشد. بنابراین، باید تنها مقداری از دندان باقیمانده باشد تا بتوان روکش را به آن متصل کرد.
روکش کردن دندان چقدر زمان می‌برد؟
اگر از پرینتر های سه بعدی برای ساخت روکش استفاده شود، تنها به یک جلسه درمانی به مدت 1 الی 2 ساعت برای آماده سازی روکش و نیز زمان کمی برای نصب آن روی دندان که مجموعاً 2 تا 4 ساعت می‌شود، نیاز خواهد بود.
چقدر زمان برای روکش کردن دائمی دندان نیاز است؟
این نوع از روکش کردن، معمولاً بین 7 الی 10 روز کاری زمان لازم دارد. به محض آن که روکش شما توسط آزمایشگاه ساخته شده و به دست دندانپزشک برسد، روی دندان شما نصب شده و کار به اتمام می‌رسد.
اگر دندان خراب را روکش نکنیم، چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر به این علت دندانتان را روکش می‌کنید که دندانتان ترک خورده یا بخشی از آن شکسته، خب مسلماً اگر روکش نکنید، ترک یا لب پرشدگی دندانتان بدتر و بیشتر شده و نهایتاً ممکن است بخش بزرگی از دندان را از دست بدهید. در حالت بدتر هم ممکن است، شکستگی دندان شما باعث پوسیده شدن خود دندان یا دندان های مجاور شده که امری بسیار خطرناک است.
آیا ممکن است دندانی که روکش شده است دچار پوسیدگی شود؟
بله این امکان وجود دارد. روکش های سرامیکی، برای جلوگیری از آسیب دندان یا پوسیده شدن آن بسیار مناسبند ولی اگر بعد از نصب، از آن ها مراقبت کافی نشود، ممکن است محل رشد باکتری ها شده و باعث پوسیدگی دندان زیر روکش شود.
آیا می‌توان روکش دندان را تعویض کرد؟
اگر بقایای دندان باقیمانده زیر روکش، استحکام لازم را برای روکش مجدد داشته باشد، بله، می‌توان روکش را تعویض نمود. البته اگر به هر دلیلی دندانپزشک تشخیص دهد که ساختار دندان برای روکش مجدد مناسب نیست، می‌توان از راه حل های جایگزین مانند ایمپلنت یا پل دندانی استفاده کرد.
یک روکش دندان را تا چندبار می‌توان عوض کرد؟
اگر دندان زیر روکش، دچار پوسیدگی نشده باشد، خود روکش را می‌توان تا هرچند بار که می‌خواهید تعویض کنید.
چه نوع روکشی برای دندان های پشتی مناسب است؟
از آنجایی که روکش طلا، جزو مقاوم ترین انواع روکش ها به حساب آمده و بسیار دیر دچار شکستگی می‌شوند، به عنوان بهترین انواع روکش ها نیز محسوب می‌شوند.
آیا روکش کردن دندان ضروری است؟
اگر دندان عصب کشی شده‌ای در دهان خود دارید، بهتر است از روکش برای حفظ ساختار دندانتان استفاده کرده تا خدایی نکرده دندان دچار شکستگی یا لب پر شدگی نشود. چراکه عصب کشی دندان، ریشه عصب تغذیه کننده دندان را مسدود می‌کن و به دنبال نرسیدن مواد غدایی به دندان، ساختار دندان، روز به روز نامستحکم تر شده و امکان شکسته شدن بخش یا کل آن وجود خواهد داشت.
بعد از انجام عمل زیبایی بینی، چه زمانی برای مراجعه به دندانپزشکی مناسب است؟
توصیه می‌شود 3 الی 4 هفته بعد از عمل زیبایی بینی برای انجام کار های زیبایی دندان، به مطب مراجعه کنید. چراکه دندانپزشک در حین انجام عملیات روی دندان های شما، ممکن است به بینی، لب ها و کل صورت شما فشار وارد کرده. همین کار برای سلامت بینی شما بسیار خطرناک است. البته باز هم در این باره، با جراح بینی و نیز دندانپزشک خود مشورت کنید.
