بریسهای دندانی ابزارهایی هستند که از آنها برای اصلاح دندانهای شلوغ یا کج، و یا عدم همترازی دندانهای فک بالا و پایین (که به آن مال کلوژن گفته میشود) استفاده میشود. غالباً، بریسها در دوره نوجوانی نصب میشوند، با این حال تعداد بزرگسالانی که در سنین بالاتر از بریسهای دندانی استفاده میکنند در حال افزایش است.
بریسها از قطعات فلزی یا سرامیکی، سیم و نوعی چسب که آنها را به دندانها متصل میکند تشکیل شدهاند. ارتودنتیست پزشکی است که در زمینه این نوع ابزارها و درمان دندانهای کج و به هم ریخته تخصص دارد.
نرخ موفقیت بریسها به سن بیمار در زمان شروع درمان و اهداف او از درمان بستگی دارد.
مزایای ارتودنسی ثابت چیست؟
مزایای ارتودنسیهای ثابت عبارتاند از:
اثربخش بودن
ارتودنسیهای ثابت، که هنوز جزء مؤثرترین انواع ارتودنسی شناخته میشود در روش های مختلف ارتودنسی هستند را میتوان برای انواع مختلفی از مشکلات ارتودنسی مورد استفاده قرار داد. بریسهای ثابت سنتی میتوانند تک تک دندانهای کج را صاف کرده و به اصلاح وضعیت قرارگیری آنها کمک کنند. در کل، نتایج قابل توجه این درمان میتواند زندگی فرد را تغییر بدهد. برخی از مشکلاتی که میتوان آنها را با بریسهای ثابت رفع کرد عبارتند از:
- جلو آمدگی دندانها
- شلوغی دندانها
- فاصله بین دندانها
- تراز نبودن دندانها (Misalignment)
- کراس بایت
- اوربایت
- آندربایت
البته، میبایست قبل از انتخاب نوع ارتودنسی مورد نظرتان، ببینید که درمان ارتودنسی چقدر برای شما اثربخش خواهد بود. به یاد داشته باشید تمام دلیلی که باعث میشود ارتودنسی ثابت را انتخاب کنید دستیابی به یک لبخند سالم و زیبا است.
نتایج سریع
علاوه بر اثربخشی، سرعت در نتیجهگیری یکی دیگر از ویژگیهای بارز این سیستم پیچیده است. معمولاً، بیماری که ارتودنسی ثابت را انتخاب میکند باید آنها را تا سه سال روی دندانهای خود داشته باشد. البته، در مقایسه با تمامی هزینههایی که در طول زندگیتان برای امور دندانپزشکی پرداخت خواهید کرد درمان با ارتودنسی ثابت سرمایهگذاری مالی و زمانی خوبی است. ارتودنسیهای ثابت که مدتها است به عنوان سریعترین راه صاف کردن دندانها شناخته میشوند، از نوعی فناوری استفاده میکنند که اولویت آن اثربخشی و سرعت درمان است. دلیل اصلی این موضوع هم این است که شما نمیتوانید این ارتودنسیها را بردارید یا حتی گم کنید و همین به آنها امکان میدهد که عملکرد سریعی داشته باشند.
قیمت مناسب
یکی دیگر از مزایای ارتودنسی ثابت این است که آنها معمولاً ارزانتر بوده و مهمتر از همه اینکه عموماً بیمهها آنها را پوشش میدهند. و اگر هم که پوشش داده نشوند معمولاً میتوانید بهای آنها را به صورت قسطی پرداخت کنید.
دوام بالا
دوام ارتودنسی ثابت بالا است. ارتودنسیهای ثابت طوری طراحی شدهاند که تا پایان طول درمانتان دوام داشته باشند. در واقع، یکی دیگر از مزایای ارتودنسی ثابت این است که آنها بسیار محکم بوده و میتوانند در برابر سایش و فرسایش ناشی از مسواک زدن و جویدنهای روزانه دوام داشته باشند. غالباً این نوع ابزارهای ارتودنسی از تیتانیوم و فولاد ساخته میشوند. به علاوه، آنها طوری طراحی شدهاند که باعث اختلال در زندگی روزمره بیمار نشوند، بنابراین حتماً باید از خوردن برخی خوراکیها مثل سبزیجات سفت یا هر چیز دیگری که ممکن است باعث خراب شدن یا شکستن بریسهایتان شود خودداری کنید. غیر از این، شما میتوانید تمامی فعالیتهای عادی روزانهتان را انجام بدهید، برای مثال میتوانید هرگونه تمرین ورزشی شدیدی را انجام داده و در مسابقات ورزشی مختلف شرکت کنید.
درمان بدون وقفه
شما تا زمانی که تغییر وضعیت دندانهایتان تمام نشود یکسره تحت درمان خواهید بود. یکی دیگر از مزایای ارتودنسی ثابت نسبت به انواع دیگری از بریسها مثل ردیف کنندههای شفاف که میبایست موقع خوردن غذا و مسواک زدن برداشته شوند این است که نمیتوانید آنها را بردارید و همین دست کم مانع از گم شدن آنها یا از دست رفتنشان به هر دلیل میشود. در عین حال، اگرچه متحرک بودن ارتودنسی برای کسانی که نمیخواهند از بعضی خوراکیها صرف نظر کنند گزینه مناسبی است، اما این ردیف کنندهها اگر به هر دلیل کمتر از 22 ساعت در روز پوشیده شوند اثربخشی پایینتری خواهند داشت.
حفظ سلامت دهان
صاف کردن دندانها با ارتودنسی ثابت به شما اجازه میدهد تا بتوانید از دندانهایتان در مقابل آسیبها و بیماریهای مزمن محافظت کنید. وقتی دندانهای صافی داشته باشید رعایت اصول بهداشت دهان و دندان برایتان راحتتر خواهد بود چرا که راحتتر میتوانید دندانهایتان را مسواک بزنید و همین به شما در جلوگیری از بد شدن بوی دهان، ابتلا به بیمارهای لثه و پوسیدگی دندانهایتان کمک زیادی میکند. به علاوه، وقتی دندانهای جلو آمده و به هم ریختهاند برخورد هرچیزی با دهانتان باعث یک سری آسیبها به دهان دندانهایتان میشود که در صورت صاف بودن دندانها شدت چنین آسیبهایی بسیار کمتر خواهد بود. تراز نبودن دندانها همچنین باعث اختلالات خواب، سردرد و مشکلات گفتاری میشود که با صاف کردن دندانها میتوان همه آنها را رفع کرد.
به شما کمک میکند تا از بروز مشکلات پیچیدهتری جلوگیری کنید
مشکلات ارتودنسی شما در صورت درمان نشدن بدتر میشوند. اما اگر از دندانهایتان به خوبی مراقبت کنید آنها در تمام طول زندگیتان سالم و محکم باقی میمانند. بریسهای ثابت به شما امکان میدهند که فشار درون دهانتان را کاهش داده و همچنین کمک میکنند تا از دندانهایتان نیز مراقبت کنید. به علاوه، اگر حالا بریسهای ثابت استفاده کنید، بعدها دیگر نیازی به دندان مصنوعی یا حتی کشیدن دندانهایتان نخواهید داشت.
گزینه مناسبی برای همه
شاید قصد استفاده از درمانهای ارتودنسی را دارید و این سؤال برای شما پیش آمده باشد که آیا کاندیدای مناسبی برای ارتودنسی ثابت هستید یا خیر. به احتمال خیلی زیاد، بله. این نوع درمانهای ارتودنسی تقریباً برای تمام کسانی که به درمانهای ارتودنسی نیاز دارند، از جمله کودکان و بزرگسالان، گزینهای مناسب و مفید است. از ارتودنسی ثابت میتوان برای برخی از پیچیدهترین مشکلات ارتودنسی استفاده کرد.
ارتودنسی ثابت چگونه انجام میشود؟
اگر دندانپزشک شما متوجه شود که دندانها و فکتان مشکلاتی دارند که نیازمند درمان هستند، او شما را به یک ارتودنتیست معرفی میکند؛ ارتودنتیست دندانپزشکی است که در زمینه تشخیص، پیشگیری و درمان ناهنجاریهای دندان و فک تخصص دارد.
برخی از مشکلات همترازی دندانها در زمان رشد کودکان بروز کرده و میتوان قبل از دوره بلوغ آنها را اصلاح کرد اما این مشکلات با بیرون آمدن دندانهای دائمی از توی لثه بیشتر به چشم میآیند. البته، ارتودنتیستها معمولاً توصیه میکنند که بیمار تا زمانی که دندانهایش به اندازه کافی برای استفاده بریس رشد نکردهاند صبر کند. برای اکثر کودکان، سن مناسب ارتودنسی ثابت بین 8 تا 14 سالگی است، چراکه در این سنین استخوانهای فک و صورت همچنان در حال رشد و تغییر بوده و راحتتر میتوان دندانها را جابجا کرد.
آمادگی برای نصب ارتودنسی ثابت عموماً شامل مراحل زیر است:
- معاینه دهان و دندانها: ارتودنتیست دندانها، فک و دهان را به طور کامل مورد معاینه و بررسی قرار میدهد.
- گرفتن عکسهای رادیولوژی: یک سری عکس رادیولوژی از دهان شما گرفته میشود تا وضعیت قرارگیری دندانهایتان به طور دقیق مشخص شود. رایجترین نوع عکسهای رادیولوژی که در این مرحله گرفته میشوند عکسهای رادیولوژی پانارومیک هستند که تمامی دندانهای بالا و پایین و هرگونه دندانی که در فک در حال رشد است را در حالت بایتینگ (کاملاً روی هم) نشان میدهد. همچنین ممکن است برای تعیین اندازه، وضعیت قرارگیری و موقعیت دندانها نسبت به فکها یک سری عکسهای رادیولوژی خاصی هم از سر گرفته شود. این عکسهای سه بعدی وضعیت قرارگیری دندانها نسبت به یکدیگر را به طور دقیق نشان میدهد.
- قالبگیری: در این مرحله از شما خواسته میشود تا دندانهایتان را در ماده نرمی فرو ببرید که چند دقیقهای روی دندانهایتان باقی میماند. با استفاده از همین اثری که دندانهایتان در آن ماده باقی گذاشتهاند یک مدل گچی (قالب دندانی) از دندانهایتان ساخته شده و ارتودنتیست با استفاده از آن بایت شما را ارزیابی میکند. گاهی اوقات این قالب اسکن شده و به صورت دیجیتال در میآید تا ارتودنتیست بتواند با استفاده از رایانه دندانهایتان را به طور دقیقتری بررسی کرده و در مورد درمانتان تصمیمگیری کند.
- احتمال نیاز به کشیدن دندان: اگر دندانهایتان بیش از حد شلوغ باشند ممکن است در فکتان جای کمی برای دندانهایتان وجود داشته یا اصلاً هیچ جایی وجود نداشته باشد. در چنین شرایطی، ارتودنتیست توصیه میکند که یک یا چند دندان کشیده شوند تا بقیه دندانها به اندازه کافی جا داشته باشند. این کار باعث میشود که دندانها با فاصله مناسبی در کنار یکدیگر قرار گرفته و همچنین فضای کافی هم برای تمیز کردن دندانها وجود داشته باشد.
- سایر اقدامات مورد نیاز: در موارد شدیدی که جابجایی دندانها به تنهایی نمیتواند عدم همترازی شدید دندانها را اصلاح کند، در کنار درمانهای ارتودنسی به عمل جابجایی فک هم نیاز پیدا میشود.
ارتودنتیست بعد از بررسی دندانها و فکهای شما برای درمانتان برنامهریزی میکند. این برنامهریزی معمولاً شامل نصب بریسهای ثابتی است که با استفاده از چسب مخصوص به طور موقت به دندانهایتان متصل میشوند.
درمان ارتودنسی ثابت در سه فاز انجام میشود: نصب اولیه بریسها، تنظیم دورهای آنها و استفاده از نگهدارنده (retainer) بعد از برداشتن بریسها.
ارتودنسی ثابت چگونه عمل میکند؟
بریسهای ثابت با وارد آوردن فشار مداوم به دندانها در طول یک مدت طولانی، آنها را جابجا میکنند. شکل فک شما به مرور زمان با این فشار تطابق پیدا میکند.
ما معمولاً فکر میکنیم که دندانهای ما مستقیماً به استخوان فکمان متصل هستند و به همین خاطر تصور نمیکنیم که بتوان آنها را جابجا کرد. اما زیر لثههای شما غشائی است که استخوانهای فکتان آن را احاطه کردهاند و همین غشاء است که باعث میشود ریشه دندانها به خوبی در فکتان جا بگیرد. این غشاء وضعیت قرارگیری دندانهایتان را کنترل کرده و به فشاری که بریسها به دندانهایتان وارد میکنند پاسخ میدهد.
انواع ارتودنسیهای ثابت
انواع ارتودنسیهای ثابت عبارتند از:
ارتودنسی فلزی
غالباً به ارتودنسی فلزی ارتودنسی سنتی هم گفته میشود. ارتودنسی فلزی سالها است که توسط ارتودنتیستها مورد استفاده قرار گرفته و هنوز هم یکی از گزینههای پرطرفدار برای درمان مشکلات همترازی دندانها است.
بریسهای فلزی از یک سری براکتهای ساخته شده از فولاد ضدزنگ با کیفیت و یک سیم قوسدار انعطافپذیر که دندانها را به جای صحیحشان هدایت میکند تشکیل شدهاند. برخی از سیمهای قوسدار امروزی گرما فعال هستند که این کمک میکند تا دندانها را سریعتر حرکت دهند. بریسهای فلزی، همچنین یک سری حلقههای لاستیکی رنگارنگ و جالب دارند که از آنها برای متصل کردن سیم استفاده میشود.
مزایای ارتودنسیهای فلزی
- ارزانترین ارتودنسیهای موجود هستند.
- محکمترین ارتودنسیهای موجود بوده و کمتر آسیب میبینند.
- برای رفع انواع مشکلات دندان جواب میدهند.
- سریعترین نوع درمان ارتودنسی هستند.
- دارای حلقههای لاستیکی رنگارنگی هستند که برای کودکان و بزرگسالان جذاب و خوشایند هستند.
معایب ارتودنسیهای فلزی
- ممکن است باعث تحریکپذیری لثه شوند.
- کاملاً به چشم میآیند و برای همین خاطر برای برخی از بزرگسالان جذاب نیستند.
- باید برای تنظیم سیم به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه شود.
- ثابت باقی میمانند و نمیتوان تا پایان درمان آنها را از دهان خارج کرد.
ارتودنسی سرامیکی
ارتودنسیهای سرامیکی تحت عنوان ارتودنسیهای شفاف هم شناخته میشوند. آنها مشابه ارتودنسیهای فلزی هستند، اما در آنها به جای براکتهای فولادی از براکتهای شفاف یا همرنگ دندان استفاده میشود. براکتهای رنگ دندان یا شفاف با استفاده از سیمها و حلقههای لاستیکی شفاف یا به رنگ دندان به دندانها متصل میشوند.
مزایای ارتودنسی سرامیکی
- از بریسهای فلزی راحتتر هستند.
- راه حلی مقرون به صرفه هستند (به اندازه سایر ابزارهای ارتودنسی نامرئی گران نیستند).
- دوام بالایی دارند (به تعویض یا تعمیر زیادی نیاز ندارند).
معایب ارتودنسی سرامیکی
- به خاطر جلوگیری از لک گرفتن آنها باید از خوردن بعضی خوراکیها اجتناب شود.
- از آنجایی که براکتهای سرامیکی ترد هستند، فشار زیاد میتواند باعث شکستن آنها شود.
ارتودنسیهای لینگوال
بریسهای لینگوال اولین بار در دهه 1970 توسط ارتودنتیستهای آمریکایی و ژاپنی معرفی شدند. آنها مشابه بریسهای فلزی سنتی هستند با این تفاوت که در ارتودنسی لینگوال براکتهای فلزی و سیمها به سطح داخلی دندانها متصل میشوند.
ارتودنسی لینگوال به دلیل نصب در پشت دندانها اصلاً دیده نمیشود. غالباً به ارتودنسی لینگوال ارتودنسی مخفی یا پنهان هم گفته میشود.
این ارتودنسیها اگرچه در طول درمان به خوبی پنهان میشوند با این حال زیاد از آنها استفاده نمیشود. در ابتدا، ارتودنسیهای لینگوال زیاد برای صاف کردن دندانها مناسب نبودند و به خاطر برجسته بودنشان باعث ناراحتی بیمار میشدند. اما، به مرور زمان آنها تکامل پیدا کردند و در حال حاضر به خوبی سایر بریسها هستند.
مزایای ارتودنسیهای لینگوال
- از نظر ظاهری خوشایند هستند (چراکه از بیرون به هیچ وجه دیده نمیشوند)
- باعث مشکلات کاهش کلسیم دندانها (decalcification) که ایراد معمول بریسهای سنتی است، نمیشوند.
- برای کسانی که سازهای بادی مثل فلوت و نی و ساکسیفون مینوازند بسیار مناسب هستند.
معایب ارتودنسیهای لینگوال
- ممکن است در مقایسه با سایر بریسها باعث ناراحتی بیشتری در بیماران شوند.
- ممکن است باعث شوند که بیمار نتواند برخی حروف را به خوبی ادا کند.
- درمان با آنها بیشتر از ارتودنسیهای سنتی زمان میبرد.
- از سایر بریسها گرانتر هستند.
ارتودنسی با بریسهای سلف لیگیتینگ (Self-Ligating Braces)
بریسهای سلف لیگیتینگ یا کلیپسی یکی از محبوبترین انواع بریسها در سالهای اخیر بودهاند. آنها کاملاً شبیه به بریسهای فلزی و سرامیکی بوده و دارای یک سیستم سیم و براکت هستند.
البته، آنها از حلقههای لاستیکی استفاده نکرده بلکه دارای یک مکانیزم براکت لغزشی هستند؛ به این معنی که براکتهای آنها دارای «درها» یا کلیپسهایی هستند که به سیم متصل میشوند. این مکانیزم لغزشی اصطکاک را به حداقل رسانده و درد و ناراحتی کمتری نسبت به ارتودنسیهای فلزی یا سرامیکی دارد. بریسهای کلیپسی هم به صورت فلزی و هم به رنگ سرامیک در بازار موجود هستند.
مزایای ارتودنسی با بریسهای سلف لیگیتینگ
- مکانیزم روان این ارتودنسی ناراحتی کمتری دارد.
- برای انواع مختلف بیماران مناسب است.
- نیاز به مراجعات کمتری به دندانپزشک دارد.
- طول زمان درمان را کاهش میدهد.
معایب ارتودنسی با بریسهای سلف لیگیتینگ
- برای تمیز کردن به ابزار خاصی نیاز دارند.
- به اندازه بریسهای سنتی مقرون به صرفه نیستند.
- از آنجایی که کاملاً شفاف نیستند برای بیمارانی که نسبت به ظاهرشان حساس هستند مناسب نیستند.
چگونه از ارتودنسیهای ثابت مراقبت کنیم؟
در کل، غذا خوردن با ارتودنسی ثابت به کمی دقت نیاز داشته و در عین حال باید از خوردن بعضی خوراکیها نیز خودداری کرد چراکه ممکن است غذا بین بریس و خط لثهتان گیر بیفتد. این خوراکیها عبارتند از:
- آب نبات
- ذرت بوداده
- آدامس
وقتی از ارتودنسی استفاده میکنید غذاها بیشتر در اطراف دندانهایتان گیر میکنند که همین باعث پوسیدگی سریعتر آنها میشود. همچنین، به تعداد دفعاتی که نوشیدنیهای قندی و خوراکیهای نشاستهای مصرف میکنید توجه داشته باشید چراکه این مواد باعث تخریب مینای دندانتان میشوند.
موقعی که از ارتودنسی استفاده میکنید هر 8 تا 10 هفته یکبار باید برای تنظیم بریس خود به ارتودنتیست مراجعه کنید. ارتودنتیست همچنین چک میکند تا ببیند که آیا بهداشت دهان و دندانهایتان را رعایت کرده و از بریستان به خوبی مراقبت میکنید یا خیر. به علاوه، او هر موقع که نیاز باشد اورینگها (حلقههای لاستیکی) را تعویض میکند.
معایب ارتودنسیهای ثابت چیست؟
معایب ارتودنسیهای ثابت عبارتاند از:
دکلسیفیه کردن (Decalcification)
دکلسیفیه شدن یا کاهش کلسیم دندانها زمانی اتفاق میافتد که بریسهای فلزی نصب کنید اما به درستی مسواک نزنید و نخ دندان نکشید. اساساً، دکلسیفیه شدن شروع یک حفره در دندان بوده و ظاهر سفیدی دارد.
زخم
گاهی اوقات یک براکت میتواند به سطح داخل دهان مالیده شده و با خراش دادن این سطح باعث ایجاد زخم در آن شود. اگر در حین خوابیدن با ارتودنسی ثابت، یک براکت باعث زخم شدن داخل دهانتان شد میتوانید روی بریسهایتان را با موم بپوشانید تا دیگر چنین اتفاقی نیفتد.
غذا خوردن با ارتودنسی ثابت
مادامیکه از ارتودنسی ثابت فلزی استفاده میکنید میبایست از یک سری خوراکیها دوری کنید مثل بلال، آب نبات و آدامس. اساساً، باید از هر چیزی که به براکتها میچسبد یا در آنها گیر میکند اجتناب کنید.
تنظیم یا تنگ کردن
ارتودنسیهای ثابت فلزی میبایست به طور منظم تنظیم یا تنگ شوند، که این باعث میشود به مدت 2 تا 4 روز در دهانتان احساس درد یا ناراحتی کنید. توصیه میشود که در طول این مدت فقط غذاهای نرم مصرف کنید.
هزینه ارتودنسیهای ثابت چقدر است؟
هزینه ارتودنسی ثابت به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- اینکه درمان برای هر دو ردیف دندان است یا یکی از آنها (بالا یا پایین).
- چند دندان نیاز به اصلاح دارند.
- پیچیدگی درمان.
- سطح تخصص ارتودنتیست.
- محلی که مرکز درمانی در آن قرار دارد؛ معمولاً کلینیکهای دندانپزشکی موجود در مراکز شهرها گرانتر هستند.
پرسشهای متداول
ارتودنسی ثابت به چند جلسه درمان نیاز دارد؟
معمولاً ارتودنسیهای ثابت باید هر 4 تا 6 هفته یکبار تنظیم شوند. دندانپزشک یا ارتودنتیست به شما خواهد گفت که بریستان هر چند وقت یکبار نیاز به تنظیم خواهد داشت.
طول درمان با ارتودنسی ثابت چقدر است؟
طول درمان به شدت مشکل بستگی داشته و میتواند از چند ماه تا دو سال و نیم باشد. البته اکثر افراد ظرف یک تا دو سال درمان میشوند.
آیا درمان ارتودنسی میتواند به دندانهایم آسیب بزند؟
رعایت بهداشت دندان در طول درمان با ارتودنسی ثابت ضروری است چراکه در غیر این صورت دندانها به راحتی دچار پوسیدگی میشوند. خود بریسها به دندانها آسیب نمیزنند بلکه تمیز کردن ناکافی و به شکل نامناسب و همچنین مصرف بیش از حد خوراکیها و نوشیدنیهای قندی باعث آسیب دیدن دندانها میشود.
براکتها، سیمها و بریسها میتوانند باعث گیر افتادن باقیمانده خوراکیها و ایجاد مقدار زیادی پلاک شوند. بنابراین، علاوه بر دندانها، مراقبت از ارتودنسی ثابت هم ضروری بوده و باید تمامی قسمتهای آن به خوبی تمیز شوند.
کدام مؤلفههای درمانهای ارتودنسی بیشترین هزینه را ایجاد میکنند؟
همه مؤلفهها در هزینه نهایی درمانتان نقش دارند. در نتیجه، اگر بتوانید هر یک از آنها را کم کرده یا به حداقل برسانید، خواهید توانستند قیمت درمانتان را به طور چشمگیری پایین بیاورید.