لق شدن دندان‌ها در کودکان به طور معمول نشان‌دهنده رشد سالم آنها می‌باشد؛ اما لق شدن دندان در بزرگسالی یک پدیده طبیعی نمی‌باشد. لق شدن دندان در افراد بزرگسال میتواند هشداردهنده باشد. گاهی این پدیده بی‌خطر می‌باشد؛ اما در برخی موارد برای حفظ دندان، کشیدن آن و یا جایگزینی آن با ایمپلنت یا دندان مصنوعی باید به دندانپزشک مراجعه نمود. در این مقاله در خصوص روش‌های درمان دندان لق شده؛ دلایل ابتلا به آن و راهکارهایی برای جلوگیری از آن اشاره شده است.
لق شدن دندان در کودکان
افتادن دندان‌های شیری در بیشتر کودکان از سن 6 سالگی و با لق شدن دندان جلویی یا دندان ثانیاً آغاز می‌شود. تمامی این دندان‌ها در طی چند سال خواهند افتاد. آخرین دندان‌های شیری که لق میشوند دندان‌های آسیاب پشتی هستند که تا سن 10 تا 12 سالگی باقی می‌مانند و تا 13 سالگی به طور کامل با دندان‌های دائمی جایگزین میشوند.
کودکان دوست دارند با تکان دادن دندان لق شده آن را به طور کامل از جای بکنند. در برخی موارد در صورتی که دندان‌های شیری به‌اندازه کافی لق نشوند، دندانپزشک توصیه می‌کند تا آن را بکشید. همچنین در صورتی که کودکتان دندان‌های شیری خود را بر اثر پوسیدگی یا آسیب‌دیدن زودتر از زمان مقرر از دست دهد، دندان‌های دائمی وی زودتر از حد معمول درمی‌آیند. دندانپزشک به شما کمک می‌کند تا این مشکل را حل نمایید.
دندان لق در بزرگسالان
با لق شدن و افتادن دندان‌های اولیه یا شیری، دندان‌های دائمی جایگزین آنها خواهند شد؛ دندان‌های دائمی برای مدت طولانی در دهان باقی می‌مانند. ما هیچ جایگزین سومی برای این دندان‌ها نداریم، به همین دلیل با افتادن و ازدست‌دادن دندان‌های دائمی باید آنها را با ایمپلنت یا دندان مصنوعی جایگزین نماییم. دندان‌های دائمی به دلیل جداشدن از خط فک لق میشوند. عوامل زیادی می‌توانند باعث این اتفاق شوند از جمله پوسیدگی دندان، بیماری‌های لثه‌ای و یا افزایش سن. افتادن دندان‌های دائمی در افراد مسن پدیده رایجی است. در ادامه به برخی از عوامل لق شدن و افتادن دندان‌های دائمی در بزرگسالان اشاره شده است.
بیماری‌های لثه
پریودنتیت یا همان بیماری‌های لثه شامل التهاب و عفونت لثه می‌شود. این بیماری در اثر رعایت نکردن بهداشت دهان ایجاد می‌شود. حدود 40% از افراد دچار بیماری‌های لثه میشوند و چیزی در حدود 70% ازدست‌دادن دندان‌ها به دلیل این بیماری رخ میدهد. زمانی که پلاک دندان با مسواک زدن و استفاده از نخ دندان پاک نشود، فرد به‌مرور زمان به بیماری لثه دچار خواهد شد. پلاک حاوی باکتری می‌باشد، این ماده به دندان می‌چسبد و به‌مرورزمان سفت خواهد شد و بعد از مدتی فقط دندانپزشک میتواند آن را از روی دندان پاک نماید. پلاک سخت شده باعث می‌شود تا لثه از دندان جدا شده و بین آنها فاصله ایجاد شود و لثه عفونی گردد. به‌مرورزمان این پروسه باعث ازدست‌رفتن استخوان‌ها و بافت محافظ دندان‌ها و در نهایت لق شدن دندان‌ها می‌شود. از دیگر علائم بیماری لثه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- حساس شدن، قرمزی، درد یا تورم لثه‌ها
- خونریزی لثه‌ها هنگام مسواک زدن
- عقب رفتن لثه‌ها
- تغییر حالت قرارگرفتن دندان‌ها بر روی‌هم
درصورتیکه فرد این علائم ذکر شده را تجربه نماید، باید هرچه سریع‌تر به دندانپزشک مراجعه کند. تشخیص زودهنگام و درمان بهموقع میتواند از افتادن دندان جلوگیری کند.
بارداری
بالارفتن سطح استروژن و تستوسترون در دوران بارداری بر استخوان‌ها و بافت درون دهان تأثیر می‌گذارد. زیادشدن سطح این هورمون‌ها، باعث تغییر پریودنشیوم یا همان استخوان‌ها و رباط‌های دهان می‌شود که از دندان‌ها محافظت کرده و آنها را در جای خود ثابت نگه می‌دارند. با تغییر حالت پریودنشیوم امکان دارد یک یا چند دندان لق شوند.
این تغییرات معمولاً بعد از بارداری برطرف خواهند شد و نگران‌کننده نیستند. اما در صورتی که فرد در دوران بارداری دچار درد و لق شدن دندان شود، باید به دندانپزشک مراجعه کرده تا وجود هرگونه بیماری لثه یا دیگر مشکلات سلامتی در وی بررسی گردد.
چکاپ دندان‌ها، جرم گیری و حتی گرفتن عکس اشعه ایکس از دندان‌ها در دوران بارداری بی‌خطر است. در حقیقت به دلیل ارتباط بین بیماری‌های لثه و زایمان زودرس، زنان باردار باید به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه نمایند.
آسیب‌دیدگی دندان
دندان‌های سالم محکم هستند؛ اما ضربه خوردن به‌صورت و یا تصادف با وسیله نقلیه میتواند باعث آسیب‌دیدن دندان و بافت اطراف آن شود و دندان فرد شکسته و یا لق گردد. همچنین فشار دادن دندان‌ها بر روی‌هم در زمان استرس و دندان‌قروچه در طول شب نیز باعث لق شدن دندان‌ها خواهد شد. بسیاری از افراد از این که به فشار دادن دندان‌ها و دندان‌قروچه عادت دارند بی‌خبر هستند تا زمانی که با درد فک روبه‌رو می‌گردند. یک دندانپزشک میتواند این مشکل را قبل از از دست دادن دندان‌ها تشخیص دهد.
درصورتیکه فرد احساس کند که ضربه یا تصادف باعث آسیب‌دیدن دندان‌های وی شده است، باید هرچه سریع‌تر به دندانپزشک مراجعه نماید. برای مثال آسیب‌دیدگی در حین ورزش، زمین‌خوردن و تصادف میتواند باعث آسیب‌دیدن دندان‌ها شود.
پوکی‌استخوان
پوکی‌استخوان بیماری‌ای است که در آن استخوان‌ها ضعیف و متخلخل میشوند. در نتیجه حتی یک ضربه کم قدرت یا آسیب‌دیدگی جزئی میتواند باعث شکسته‌شدن استخوان‌ها شود. اگرچه در بیشتر موارد پوکی‌استخوان، ستون فقرات، لگن و مچ دست را درگیر می‌کند اما میتواند در استخوان فک و استخوان‌هایی که دندان‌ها را در خود نگه می‌دارند نیز رخ دهد. درصورتیکه استخوان فک تراکم خود را از دست بدهد، ممکن است دندان‌ها لق شده و یا حتی بیافتند. از دست رفتن استخوان‌ها خطر ابتلا به بیماری‌های لثه را افزایش میدهد. برخی داروهای مشخص که برای درمان پوکی‌استخوان میشوند می‌توانند باعث بروز مشکلاتی در دندان‌ها شوند، اگرچه این پدیده رایج نمی‌باشد. در برخی موارد نادر، داروهای حاوی بیس فسفونات باعث از دست دادن دندان‌ها میشوند. این بیماری با عنوان استئونکروز فک شناخته می‌شود. ضرب‌دیدگی و همچنین جراحی‌های کشیدن دندان نیز می‌توانند باعث استئونکروز گردند.
بیمار باید در خصوص داروهای پوکی‌استخوان خود و عوارض جانبی آنها با پزشک صحبت نماید. همچنین باید به طور مرتب و پیوسته در خصوص مراقبت‌های لازم از دندان‌های خود با یک دندانپزشک مشورت کنند. دندانپزشک معمولاً جراحی‌های تهاجمی را توصیه نمی‌کند؛ اما ممکن است به برخی پروسه‌های کوچک دندانپزشکی احتیاج شود.
دیابت
افراد مبتلا به دیابت بیش از دیگران در معرض ابتلا به عفونت قرار دارند، به‌خصوص در زمانی که قند خون آنها تحت کنترل نباشد. بالا بودن قند خون باعث می‌شود تا باکتری‌ها درون دهان رشد کنند. این باکتری‌ها همراه با ذرات غذا، پلاک ایجاد می‌کنند. پلاک لایه‌ای نازک است که بر روی دندان‌ها ایجاد می‌شود. در صورتی که این پلاک از روی دندان پاک نشود، سخت شده و رسوب می‌کند و در نهایت منجر به پوسیدگی دندان و دیگر بیماری‌های دهان می‌شود.
در صورتی که به‌خوبی از دندان‌های خود مراقبت ننمایید در نهایت به بیماری‌های لثه (التهاب لثه یا پریودنتیت) مبتلا خواهید شد. این بیماری منجر به خونریزی، تورم لثه و یا حتی ازدست‌دادن دندان می‌شود. افراد مبتلا به دیابت بیش از دیگران در معرض ازدست‌دادن دندان‌های خود هستند، به‌خصوص زمانی که پا به سن می‌گذارند. این بیماری باعث پایین آمدن کیفیت زندگی می‌شود. همانند هر نوع عفونتی، التهاب لثه نیز کنترل دیابت را با مشکل روبه‌رو می‌سازد. ریسک ابتلا به بیماری‌های لثه در زنانی که در دوران بارداری به دیابت مبتلا میشوند، بسیار بالا می‌باشد.
داروها و بیماری‌های زمینه‌ای
حتماً شنیده‌اید که کلسیم باعث تقویت و محکم شدن استخوان‌ها می‌شود، اما این ماده برای داشتن دندان‌هایی سالم و محکم نیز ضروری می‌باشد. برخی از داروها مانند داروهای ضد صرع، جذب کلسیم در بدن را مختل می‌سازند. درصورتیکه این داروها برای مدت طولانی و به طور مرتب مصرف شوند، باعث ضعیف و لق شدن دندان‌ها خواهند شد. خشکی دهان از عوارض جانبی بسیاری از داروهای رایج مانند داروهای ضدبارداری، داروهای ضدافسردگی و مسکن‌ها می‌باشد که میتواند باعث پوسیدگی دندان‌ها شود. حتی اگر تشخیص دهید که داروهای مصرفی شما باعث ضعیف و لق شدن دندان‌هایتان شده است، به‌هیچ‌وجه مصرف آنها را بدون مشورت با پزشک قطع نکنید. برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مشخص نیز می‌توانند باعث ابتلا به بیماری‌های لثه و در نهایت لق شدن دندان‌ها شوند که به برخی از آنها در ادامه اشاره شده است:
- اچ‌آی‌وی
- سرطان
- آرتروز
علائم همراه با لقی دندان
لق شدن دندان‌ها ممکن است شدید یا ضعیف باشد. در هر صورت دندان لق شده بر روی خط لثه جابه‌جا شده و میتوان آن را به کمک انگشتان یا زبان تکان داد. از دیگر علائم این بیماری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- لثه‌های حساس و قرمز
- تورم لثه‌ها
- خونریزی لثه‌ها
درصورتیکه به طور مرتب از این علائم رنج می‌برید، باید حتماً به دندانپزشک مراجعه کرده تا دلیل اصلی آن را متوجه شوید. خونریزی لثه‌ها معمولاً باعث نگرانی نمی‌شود؛ اما گاهی امکان دارد نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر مانند کمبود ویتامین باشد.
چه زمانی لق شدن دندان‌ها در بزرگسالان نگران‌کننده خواهد بود؟
در حالت ایده‌آل باید هر زمانی که متوجه لق شدن دندان‌های خود شدید، به دندانپزشک مراجعه نمایید. در صورتی که به آن بی‌توجهی نمایید، ممکن است شرایط وخیم‌تر شده و لثه‌ها و ریشه دندان آسیب‌دیده و در نهایت عفونت کنند. در صورت مشاهده هر یک از علائمی که در ادامه به آن اشاره شده، سریعاً به دندانپزشک مراجعه نمایید:
- درد شدید دندان
- زخم روی لب‌ها و زبان
- تغییر در حالت و رنگ لثه‌ها یا تورم آنها
- خونریزی لثه‌ها در زمان گازگرفتن و یا فشار دادن آنها بر روی یکدیگر
- ایجاد شدن چرک درون دهان
- تیره شدن مینای دندان
- تحرک غیرطبیعی دندان یا بی‌حس شدن آن
- سردرد مداوم
روش‌های درمان دندان لق شده
برای درمان دندان لق شده، روش‌های زیادی وجود دارند که مناسبترین روش برای هر فرد به علت لق شدن بستگی دارد.
- جرمگیری و روت پیلینگ: این روش نوعی جرمگیری عمیق دندان است که میتواند به پیشگیری و درمان بیماری‌های لثه کمک کند. درصورتیکه دندان به دلیل رعایت‌نکردن بهداشت دهان و یا بیماری‌های لثه لق شده باشد، دندانپزشک سعی می‌کند تا آن را به کمک جرمگیری عمقی حفظ نماید. در طول این پاکسازی، دندانپزشک تمامی عفونت‌هایی را که درون خط لثه ایجاد شده‌اند و باعث عقب رفتن لثه شده‌اند، پاک می‌نماید. بعد از پاک شدن عفونت‌ها؛ لثه‌ها درمان شده و دندان‌ها را محکم در برمی‌گیرند.
- دارو و دهانشویه: این روش به درمان عفونت لثه‌ها کمک کرده و باعث ازبین‌رفتن باکتری‌های موجود در دهان میشوند.
- جراحی: هدف از جراحی برداشتن لثه‌های ملتهب شده و استخوان‌های آسیب‌دیده به دلیل بیماری‌های لثه می‌باشد. از این روش برای خارج‌کردن عفونت‌های جمع شده درون بخش‌های عمیق لثه استفاده می‌گردد و به کمک آن عملیات جرمگیری راحت‌تر می‌شود. در طول این پروسه لثه‌ها را به عقب می‌رانند و پلاک‌های رسوب شده بر زیر آن را خارج می‌کنند، سپس دوباره لثه را به جای خود بازمی‌گردانند. در صورتی که همه چیز به‌خوبی پیش برود و جراحی موفقیت‌آمیز باشد، لثه‌ها به‌دور دندان محکم خواهند شد.
- پیوند استخوان: از پیوند استخوان برای بازسازی استخوان‌هایی که به دلیل بیماری‌های لثه آسیب دیده‌اند، استفاده می‌شود. در این روش با جای‌گذاری استخوان مصنوعی یا طبیعی در اطراف ریشه ضعیف شده دندان، به بازسازی استخوان‌ها و بافت لثه کمک می‌کنند. پیوند استخوان یک روش درمانی رایج برای درمان استخوان‌های آسیب‌دیده ناشی از بیماری‌های لثه محسوب می‌شود.
- پیوند بافت نرم: این روش که با عنوان پیوند لثه نیز شناخته می‌شود، از پیشرفت آسیب‌دیدگی لثه‌ها و لق شدن دندان‌ها در افراد مبتلا به بیماری‌های لثه جلوگیری می‌کند.
- لوازم دندانپزشکی مانند گارد محافظ دندان: این محافظ‌ها باعث کاهش آسیب‌های ناشی از دندان‌قروچه میشوند و به درمان دهان بعد از جراحی کمک می‌کنند. درصورتیکه دندان به دلیل ضربه و آسیب‌دیدگی لق شده باشد، دندانپزشک سعی می‌کند تا دندان را آتل نماید. برای آتل کردن دندان، آن را به دندان‌های اطرافش متصل می‌کنند تا آن را در جای خود ثابت نگه دارند. این یک روش موقت است چرا که اتصال‌های کامپوزیتی دوام بالایی ندارند.
- درمان دیابت: درمان صحیح و مناسب دیابت برای حفظ سلامتی لثه و دندان‌ها ضروری می‌باشد.
در صورت افتادن دندان لق شده، دندانپزشک توصیه می‌کند تا برای جایگزینی آن از پل دندانی یا ایمپلنت استفاده نمایید. پل دندانی نوعی تاج دندان است که به دندان‌های دو طرف دندان افتاده متصل می‌شود و در نهایت یک بریج یا پل بین دو دندان سالم قرار می‌گیرد.
ایمپلنت دندان شامل دندان و ریشهٔ مصنوعی می‌شود که به استخوان فک متصل می‌گردند. اگرچه همه این روش‌ها مؤثر و نتیجه‌بخش هستند؛ اما باید قبل از هر اقدامی علت اصلی لق شدن دندان را پیدا کرده و تمامی اقدامات لازم برای جلوگیری از آسیب بیشتر را انجام داد.
درمان‌های خانگی برای دندان لق شده
در ادامه به برخی از روش‌های درمان خانگی که به محکم شدن دندان لق شده و سلامت دهان کمک می‌کنند، اشاره شده است:
داشتن بهداشت دهان مناسب
رعایت کردن بهداشت دهان نه تنها برای داشتن دندان‌های قوی بلکه برای سلامت دهان ضروری می‌باشد. برخی از روش‌هایی که به بهداشت دهان کمک می‌کنند به شرح زیر می‌باشند:
- مسواک زدن دو بار در روز
- استفاده از دهانشویه برای جلوگیری از رشد باکتری‌های درون دهان
- استفاده از نخ دندان بعد از خوردن غذا
- استفاده از نی برای نوشیدن نوشیدنی‌های گازدار
رژیم مغذی
داشتن یک رژیم سرشار از کلسیم به‌سلامت عمومی دهان کمک می‌کند و باعث تقویت دندان‌ها می‌شود. این رژیم شامل محصولات لبنی، گیاهان دارای برگ سبز، گوشت بدون چربی، ماهی، تخم‌مرغ و… می‌باشد.
آب‌اکسیژنه
این ماده باکتری‌ها را از درون و اطراف دندان لق شده پاک می‌کند. این میکروب‌ها باعث بروز عفونت، کرم‌خوردگی و پلاک دندانی میشوند و در نهایت دندان را از لثه جدا می‌کنند.
غرغره آب‌نمک
درست شبیه به آب‌اکسیژنه؛ آب‌نمک نیز یک ضدعفونی‌کننده قوی می‌باشد. این ماده در ابتدا باعث می‌شود تا باکتری‌های پنهان شده پاکسازی‌شده و در نهایت لثه‌ها و دندان‌های لق شده تقویت گردند.
جلوگیری از لق شدن دندان
یک فرد هیچگاه نمی‌تواند به طور کامل از لق شدن دندان‌های خود جلوگیری کند، اما میتواند با انجام اقداماتی خطر بروز آن را کاهش دهد. برخی راهکارها برای داشتن دندان و لثه‌های سالم شامل موارد زیر می‌شود:
- مسواک زدن دندان‌ها دو بار در روز
- استفاده از نخ دندان یک‌بار در روز
- ترک کردن سیگار
- چکاپ کردن دندان‌ها و جرمگیری آنها به‌صورت مرتب
- استفاده از محافظ دندانی مناسب در زمان ورزش‌کردن
- استفاده از محافظ دندان در طول شب در صورت داشتن دندان‌قروچه
- مشورت کردن با دکتر در خصوص استفاده از مکمل‌های ویتامین D و کلسیم برای جلوگیری از پوکی‌استخوان
- تحت کنترل داشتن دیابت، چرا که این بیماری خطر ابتلا به بیماری‌های لثه را افزایش میدهد.
- اطلاع داشتن از داروهایی که عوارض منفی بر دندان‌ها می‌گذارند.
خلاصه
ازدست‌دادن دندان‌های شیری یکی از مراحل اصلی رشد کودکان می‌باشد و این مرحله برای آنها دارای هیجان می‌باشد. افتادن دندان‌های شیری معمولاً از سن 6 سالگی شروع می‌شود؛ بین سنین 6 تا 12 سال دندان‌های کودک مخلوطی از دندان‌های شیری و دائمی می‌باشند. بااین‌حال لق شدن دندان‌ها در بزرگسالی میتواند نگران‌کننده باشد. این پدیده میتواند ناشی از آسیب‌دیدگی و ضربه یا دیگر بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری لثه یا پوکی‌استخوان رخ دهد. به‌علاوه دندان‌ها می‌توانند بر اثر بارداری نیز لق شوند. درمان دندان‌های لق شده به علت بروز آن بستگی دارد. هر فرد باید بهداشت دهان خود را به‌خوبی رعایت کرده و به طور مرتب برای چکاپ شدن به دندانپزشک مراجعه نماید.
سؤالات متداول
آیا دندان لق شده دوباره میتواند در جای خود محکم شود؟
دندان لق شده در برخی موارد دوباره در جای خود محکم میشوند؛ اما به کمک دندانپزشک احتیاج دارد. دندانپزشک بعد از معاینه دهان شما بهترین و مناسبترین روش درمان را پیشنهاد میدهد.
آیا میتوان دندان لق شده را حفظ نمود؟
درصورتیکه دندان بهموقع و بهدرستی درمان شود، میتوان دندان لق شده را حفظ نمود.
چگونه میتوان از افتادن دندان لق شده جلوگیری نمود؟
با رعایت کردن برخی موارد مانند مسواک زدن آرام، و پرهیز از لمس کردن دندان لق شده میتوان از افتادن دندان لق شده جلوگیری نمود. همچنین برای ثابت کردن دندان به کمک آتل یا روش‌های دیگر باید به دندانپزشک مراجعه کنید.
چگونه میتوان در خانه دندان لق شده را ثابت نمود؟
محکم و ثابت کردن دندان لق شده در خانه کار مشکلی است. به همین دلیل بعد از مواجهه با دندان لق شده باید سریعاً به دندانپزشک مراجعه نمایید. اما در ابتدا می‌توانید از برخی درمان‌های خانگی مانند غرغره کردن آب‌نمک یا ماساژ دادن آن با زردچوبه و فلفل سیاه برای تقویت دندان خود استفاده نمایید.
دندانپزشکان چگونه دندان لق شده را درمان می‌کنند؟
دندانپزشک با کمک یک تثبیت‌کننده یا آتل دندان لق شده را به دندان‌های سالم و محکم اطراف آن پیوند می‌زند.
آیا آب‌نمک باعث تقویت دندان لق شده می‌شود؟
غرغره کردن آب‌نمک باعث می‌شود تا باکتری‌های پنهان دهان پاک شده و دندان لق شده در جای خود محکم شود.
درصورتیکه دندان لق شده برای مدت طولانی در این حال باقی بماند چه رخ میدهد؟
باقی‌ماندن طولانی‌مدت دندان لق در دهان باعث ایجاد ناراحتی و درد خواهد شد. درصورتیکه دندان‌های شیری کودکان لق شود به‌خودی‌خود خواهد افتاد. اما درصورتیکه دندان‌ها در بزرگسالی لق شوند باید برای درمان آنها به دندانپزشک مراجعه نمود.
آیا باید دندان لق شده را کشید؟
هرگز. به‌هیچ‌عنوان نباید دندان لق شده را با دست کشید یا تکان داد. به‌جای آن درصورتیکه دندان لق باعث درد و ناراحتی شما می‌شود برای درمان مناسب و صحیح به دندانپزشک مراجعه نمایید.
آیا طبیعی است که دندان لق شده خاکستری شود؟
به طور معمول دندان لق شده تغییر رنگ نمی‌دهد مگر این که رگ‌های خونی یا بافت آن آسیب‌دیده باشد. در این صورت برای جلوگیری از عوارض بیشتر باید هرچه سریع‌تر به دندانپزشک مراجعه نمایید.
