خدمات دندانپزشکی یکی از ضروری‌ترین خدمات در حوزه بهداشت و سلامت بوده و برای حفظ دندان‌های سالم و زیبا بسیار حائز اهمیت هستند. در این راستا، بیهوشی در حوزه دندانپزشکی یکی از روش‌های موثر برای مدیریت درد و استرس در طی فرایندهای پزشکی است. با گسترش تکنولوژی و پیشرفت‌های علمی، تجهیزات و روش‌های جدیدی در این زمینه معرفی شده اند که به بهبود کیفیت درمان و راحتی بیشتر برای بیماران کمک می‌کنند.
انواع بیهوشی برای دندان چیست؟
بیهوشی به معنی کمبود یا از دست دادن احساس است، که میتواند با هوشیاری یا بدون هوشیاری باشد.و یک روش ایمن و موفق است. امروزه گزینه های متعددی برای این کار وجود دارد. می توان از داروها به تنهایی استفاده کرد و یا برای تأثیر بهتر به صورت ترکیبی استفاده کرد. نوع دارویی که انتخاب میشود با توجه به مواردی مانند سن فرد ، وضعیت سلامتی ، مدت زمان عمل و هرگونه واکنش منفی به داروها در گذشته بستگی دارد. عملکرد روش ها با توجه به آنچه استفاده میشود متفاوت است. داروها اگر مستقیماً روی یک ناحیه قرار بگیرند می توانند کوتاه مدت باشند. همچنین برای جراحی هایی که زمان بیشتری احتیاج دارند، طولانی مدت باشند.
میزان موفقیت دندانپزشکی با بیهوشی به عوامل زیر بستگی دارد:
دارو
ناحیه ای که بیهوش میشود
روش انجام
کلیه عوامل فردی
سایر عواملی که میتوانند تأثیر داشته باشند زمان انجام این روش است. همچنین تحقیقات نشان می دهد که التهاب می تواند تأثیر منفی در موفقیت داروها داشته باشد.
باید توجه داشت که در بی حسی موضعی ، بی حسی دندان های قسمت فک پایین دهان نسبت به دندان های فک بالا دشوارتر است.
برای بیهوشی سه نوع اصلی وجود دارد که هر کدام کاربردهای خاصی دارند: 1. موضعی 2. آرام بخش 3. عمومی
1. موضعی (بی حسی موضعی)
برای کارهای ساده تر که برای انجام آن به زمان کوتاه تری نیاز است و به طور کلی از پیچیدگی کمتری برخوردار است، از بی حسی موضعی استفاده می شود. مانند پر کردن حفره دندان. در بی حسی موضعی هوشیار و قادر به برقراری ارتباط خواهید بود و تنها آن منطقه بی حس خواهد شد و دیگر احساس درد نخواهید کرد. بیشتر بی حسی های موضعی به سرعت (در عرض 10 دقیقه) اثر می گذارند و 30 تا 60 دقیقه تاثیر گذارند. بعضی اوقات یک vasopressor مانند epinephrine به ماده اضافه می شود تا علاوه بر اینکه اثر آن افزایش یابد، تاثیر آن به سایر مناطق بدن منتقل نشود. داروهای بی حسی موضعی به صورت ژل، پماد ، کرم ، اسپری ، پچ ، مایع و اشکال تزریقی بدون نسخه و در نسخه پزشک در دسترس هستند و می توان از آنها به صورت موضعی استفاده کرد (مستقیماً به ناحیه آسیب دیده وارد می شود تا بی حس شود) و یا به ناحیه ای که تحت درمان است تزریق شود. گاهی اوقات مقداری آرام بخش سبک به بی حس کننده های موضعی اضافه می شود تا به آرامش فرد کمک کند.
2. آرام بخش
آرام بخش ها چندین سطح دارند و برای آرام سازی فردی که ممکن است اظطراب داشته باشد کمک می کند یا برای انجام عمل بدون درد، استفاده می شود. همچنین می تواند باعث فراموشی فرایند شود. ممکن است شما کاملاً هوشیار باشید و بتوانید به دستورات پاسخ دهید ، نیمه هوشیار باشید ، یا به سختی هوشیار باشید. لذا آرام بخش ها را در طبقه بندی خفیف ، متوسط یا عمیق قرار می دهند. در آرام بخشی عمیق ، معمولاً شما از محیط اطراف خود آگاهی ندارید و فقط می توانید به تحریکات مکرر یا دردناک پاسخ دهید. این دارو میتواند به صورت خوراکی (قرص یا مایع) ، استنشاق ، عضلانی (IM) یا به صورت داخل وریدی (IV) تجویز شود. آرام بخشی IV خطرات بیشتری دارد. مواردی مانند ضربان قلب ، فشار خون و تنفس شما باید در آرام بخشی متوسط یا عمیق با دقت کنترل شود.
3. عمومی
از این روش در مواقعی که اقدام درمانی شما طولانی تر باشد، یا زمانی که اضطراب زیادی دارید و این اظطراب ممکن است در درمان شما تداخل داشته باشد ، استفاده می شود. در این صورت شما کاملاً بیهوش می شوید ، دردی احساس نخواهید کرد ، عضلات شما شل می شوند و فرآیند عمل را به فراموشی میگذرانید. سطح آن با توجه به هر بیمار و همچنین روش کار متفاوت است.
موارد استفاده از دندانپزشکی تحت بیهوشی و خواب عمیق
1. ترس و اضطراب شدید از دندانپزشکی: بیمارانی که ترس و اضطراب شدیدی از دندانپزشکی دارند و قادر به تحمل درمان‌های معمولی نیستند.
2. کودکان خردسال: کودکان خردسالی که قادر به همکاری در طول درمان نیستند و نیاز به مراقبت ویژه دارند.
3. بیماران با نیازهای ویژه: افرادی که دارای ناتوانی‌های جسمی یا ذهنی هستند و نمی‌توانند در طول درمان همکاری لازم را داشته باشند.
4. درمان‌های پیچیده و طولانی: درمان‌هایی که نیاز به زمان طولانی دارند، مانند جراحی‌های دندان و ایمپلنت.
5. حساسیت به درد: بیمارانی که آستانه درد پایین دارند و نمی‌توانند درد را تحمل کنند.
مراقبت‌های پس از دندانپزشکی تحت بیهوشی و خواب عمیق
1. استراحت کافی: بیمار پس از بیهوشی نیاز به استراحت کافی دارد تا اثرات داروهای بیهوشی از بین برود.
2. مصرف مایعات: نوشیدن مایعات به جلوگیری از کم‌آبی بدن کمک می‌کند.
3. پرهیز از رانندگی و فعالیت‌های خطرناک: بیمار نباید تا 24 ساعت پس از بیهوشی رانندگی کند یا فعالیت‌های خطرناک انجام دهد.
4. رعایت بهداشت دهان و دندان: رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان و پیروی از دستورات دندانپزشک برای جلوگیری از عفونت ضروری است.
5. مراجعه به دندانپزشک: پس از بیهوشی، بیمار باید برای چکاپ و بررسی وضعیت به دندانپزشک مراجعه کند.
چه کسانی نمی‌توانند از دندانپزشکی با بیهوشی استفاده کنند ؟
قبل از هر چیز و انتخاب بهترین دندانپزشکی با بیهوشی، مهم است که بدانیم همه ی افراد کاندید مناسبی برای انجام روش های دندانپزشکی با بیهوشی نیستند. در این صورت، شناخت محدودیت ها و موارد منع مصرفی که ممکن است مانع از انجام درمان با بیهوشی توسط افراد خاص شوند، بسیار مهم است. در ادامه به توضیح درباره افرادی که نمی توانند از این شرایط پزشکی بهره مند شوند می‌پردازیم
- داشتن شرایط خاص پزشکی
افرادی که شرایط پزشکی خاصی دارند ممکن است نتوانند از دندانپزشکی با بیهوشی استفاده کنند. شرایطی مانند بیماری های قلبی عروقی، فشار خون بالای کنترل نشده، دیابت کنترل نشده و اختلالات خونریزی ممکن است خطرات قابل توجهی در طول بیهوشی ایجاد کنند.
- آلرژی و حساسیت
بیماران مبتلا به آلرژی یا حساس به داروهای بیهوشی، ممکن است شرایط استفاده از دندانپزشکی با بیهوشی را نداشته باشند. برای تیم دندانپزشکی بسیار مهم است که یک تاریخچه پزشکی دقیق برای اطلاع از هرگونه آلرژی یا حساسیت احتمالی داشته باشند.
- بارداری
به طور کلی به افراد باردار توصیه میشود که از درمان‌های دندانپزشکی، از جمله مواردی که با بیهوشی انجام می‌شوند، بخصوص در سه ماهه اول و سوم بارداری خودداری کنند.
- استرس و اضطراب
بیماران مبتلا به اضطراب شدید، فوبیا یا ناتوانی ذهنی ممکن است کاندیدای مناسبی بیهوشی نباشند. در چنین مواردی از سدیشن یا آرامبخش استفاده میشود.
