بروکسیسم، اسم دیگری است که برای دندان قروچه به کار می‌رود و اگر به دندان قروچه مبتلا باشید، در حالت خواب و بیداری و به صورت ناخودآگاه با این مشکل مواجه خواهید بود. دندان قروچه در خواب یک اختلال حرکتی مرتبط به خواب فرد است و احتمال وجود اختلالات دیگر در هنگام خواب (مثل خرناس کشیدن و توقف تنفسی) در افراد مبتلا به دندان قروچه بالاتر است. دندان قروچه خفیف به درمان خاصی نیاز ندارد، اما گاهی این دندان قروچه‌ها متوالی و شدید می‌شوند که به بروز اختلالاتی در فک، سردرد، آسیب دیدگی دندانها و مشکلات دیگر منجر میشود. ناخودآگاه بودن دندان قروچه در زمان خواب باعث میشود تا خیلی از کسانی که به دندان قروچه مبتلا هستند، مادامی که به مشکلی برنخورند متوجه وجود این عارضه نباشند. بنابراین آشنایی با علائم و نشانه‌های دندان قروچه و مراجعه مرتب به دندانپزشک یکی از ملزومات نگهداری از دندانها به شمار می‌رود.
دلایل دندان قروچه
پزشکان هنوز نمی‌دانند که دلایل اصلی ابتلای فرد به دندان قروچه چیست، اما میتواند ترکیبی از فاکتورهای جسمانی، روانی و ژنتیکی باشد.
- دندان قروچه در زمان بیداری میتواند ناشی از موارد روانی مثل نگرانی، استرس، عصبانیت، ناامیدی یا تنش باشد و یا در زمان تمرکز عمیق رخ دهد.
- دندان قروچه در زمان خواب میتواند ناشی از فعالیت فک و دندان در نتیجه تحریکات در حین خواب باشد.
عوامل خطرزا برای دندان قروچه
این فاکتورها می‌توانند احتمال دندان قروچه را افزایش دهند:
- استرس: افزایش اضطراب یا استرس میتواند به دندان قروچه منجر شود؛ عصبانیت و ناامیدی از موارد دیگری است که منجر به دندان قروچه می‌شوند.
- سن: دندان قروچه معمولاً در نوجوان‌ها رخ می‌دهد، اما با گذشت سن کمتر شده و از بین می‌رود.
- نوع شخصیت: احتمال ابتلای شخصیت‌های پرخاشگر، رقابتی یا بیش فعال به دندان قروچه در مقایسه با دیگران بیشتر است.
- دارو و مواد دیگر: دندان قروچه میتواند یکی از عوارض جانبی و غیرمعمول داروهای روانپزشکی مثل بعضی از داروهای ضدافسردگی باشد. استعمال دخانیات، نوشیدنی‌های کافئین دار یا الکی و استفاده تفریحی از مواد مخدر نیز می‌توانند از عوامل افزایش احتمال ابتلا به دندان قروچه باشند. نتایج این مطالعه نشان داده که احتمال ابتلای نوجوانان یا کودکان دارای فلج مغزی به دندان قروچه در مقایسه با کودکان سالم بالاتر است؛ به‌علاوه، احتمال ابتلا به این اختلال حرکتی در افرادی که تحت درمان به وسیله داروهای مسکن تجویزی هستند در مقایسه با کسانی که از داروهای ضدصرع دیگر استفاده می‌کنند، بالاتر است.
- ابتلای یکی از اعضای خانواده به دندان قروچه: ابتلا به دندان قروچه معمولاً یک مشکل خانوادگی است. اگر شما درگیر دندان قروچه هستید، احتمالاً اعضای دیگر خانواده هم با این مشکل درگیر هستند و یا قبلاً از این مشکل رنج می‌بردند.
- رژیم غذایی: کمبود ویتامین دی و کلسیم مصرفی از جمله عوامل بروز دندان قروچه می‌باشند. کلسیم و منیزیم از مواد مؤثر در تنظیم سیستم اعصاب و عملکرد عضلانی فرد محسوب می شوند و کمبود آنها می تواند در بروز دندان قروچه موثر باشد. به‌علاوه بین کاهش ویتامین دی و انواع مختلف اختلالات خواب، مثل دندان قروچه نیز ارتباط وجود دارد. بنابراین دندان قروچه در خواب میتواند به کمبود ویتامین دی و در نتیجه کلسیم-پلاسمای پایین مرتبط باشد، زیرا برای داشتن هموستاز کلسیم به مقدار کافی از ویتامین دی در خون نیاز خواهد بود. مقدار کافی ویتامین دی و کلسیم برای تنظیم سیستم عصبی و عملکرد عضلانی، از جمله انقباض عضلات فک ضروری خواهد بود.
- اختلالات دیگر: دندان قروچه میتواند در نتیجه مشکلات روانی و اختلالات دیگری مثل بیماری پارکینسون، زوال عقل، اختلال رفلاکس گاستروازوفاژیال (GERD)، صرع، کابوسهای شبانه، اختلالات خواب مثل توقف تنفس و اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) رخ دهد.
مشکلات دندان قروچه
دندان قروچه در اکثر موارد به مشکلات جدی منجر نمی‌شود، اما دندان قروچه شدید میتواند به موارد زیر بینجامد:
- صدمات دندان، رستوریشن‌ها، روکش یا فک
- سردردهای تنشی
- درد شدید صورت یا فک
- اختلالاتی که در مفاصل گیجگاهی-فکی (TMJ) (در جلوی گوشها) که در هنگام باز و بسته کردن دهان صدای تق تق می‌دهد.
نشانه‌های دندان قروچه
علائم و نشانه‌های دندان قروچه عبارتند از:
- صدای بلند دندان قروچه که می تواند باعث بیدار شدن همسرتان شود.
- صاف شدن، شکستگی، لقی یا لب پریدگی دندان ها
- تخریب مینای دندان و مشخص شدن لایه های زیر دندان
- افزایش درد و حساسیت دندانها
- خستگی و انقباض عضلات فک یا قفل شدگی فکی که کامل باز یا بسته نمی‌شود.
- درد صورت، گردن و فک
- دردی که شبیه به گوش درد است، اما این مشکل واقعا مربوط به گوش نیست.
- سردردی که از فرق سر شروع میشود.
- اختلال خواب
چه زمانی برای دندان قروچه به دندانپزشک مراجعه کنم؟
اگر با هر یک از نشانه‌های بالا مواجه شدید و یا نگرانی‌های دیگری درباره دندانها و فکتان داشتید، باید به دیدن پزشک یا دندانپزشکتان بروید. اگر با دندان قروچه یا نشانه‌های دیگر بروکسیسم در فرزندتان مواجه شدید، حتماً آن را در ملاقات بعدی با دندانپزشکتان در میان بگذارید. فهرستی از موارد زیر را برای آمادگی ملاقات با دندانپزشکتان تهیه کنید:
- سوابق پزشکی مرتبط: برای مثال سابقه مشکلات مرتبط با دندان قروچه یا اطلاعات مرتبط با مشکلات پزشکی دیگر.
- هر نشانه احتمالی دیگر: شامل هر نشانه‌ای که شاید به نظر غیرمرتبط بیایید. اگر درد داشتید، زمان آن (مثل زمانی که بیدار می‌شوید یا در انتهای روز) را یادداشت کنید.
- اطلاعات فردی کلیدی: شامل هر استرس شدید یا تغییرات عمدهای که در زندگیتان رخ داده باشد.
- همه داروهایی که می‌خورید: شامل داروهای بدون نسخه، ویتامین‌ها، مکمل‌ها (حتی مکمل‌های گیاهی) و دوز مصرفی آنها؛ به‌علاوه پزشکتان باید از هر داروی خواب آوری که می‌خورید نیز باخبر باشد.
- سؤالاتی که در ذهن دارید و باید از پزشک یا دندانپزشکتان بپرسید.
تشخیص دندان قروچه
دندانپزشک در جلسات معاینه دوره‌ای، نشانه‌های دندان قروچه را نیز بررسی می‌کند.
ارزیابی
دندانپزشک باید در جلسات آینده مراجعه بیمارانی که نشانه‌ای از دندان قروچه را داشته باشند، سرعت پیشروی صدمات ناشی از دندان قروچه یا نیاز به درمان این مشکل را بررسی کند.
تعیین دلیل
دندانپزشکی که به بعضی از دندانها برای وجود دندان قروچه شک داشته باشد، با پرسیدن سوالاتی درباره وضعیت کلی سلامت دندان، داروهای مصرفی، روتین زندگی روزمره و عادات خواب به دنبال تعیین دلیل هست. دندانپزشکان برای ارزیابی شدت دندان قروچه ممکن است موارد زیر را ارزیابی کنند:
- حساسیت عضلات فک
- بدشکلی‌های مشخص دندان، مثل شکستگی یا افتادن یک دندان
- آسیب‌های دیگر به دندان، استخوان فک و درون گونه معمولاً به کمک تصاویر اشعه ایکس بررسی میشود.
با یک معاینه توسط دندانپزشک می‌توان علاوه بر مشکلات دیگر، وجود اختلالات دیگر با درد مشابه گوش و فک، مثل مفصل گیجگاهی-فکی را ارزیابی کرد.
ارجاع
اگر دندان قروچه به مشکلات عمده در خواب فرد مربوط باشد، احتمالاً با توصیه مراجعه بیمار به یک متخصص پزشکی خواب مواجه می‌شوید. متخصص پزشکی خواب آزمایشات بیشتری مثل بررسی خواب و ارزیابی مراحل مختلف دندان قروچه و بررسی وجود توقف تنفسی یا اختلالات دیگر را انجام می‌دهد.
اگر مشکلات روحی نیز در فهرست عوامل احتمالی بروز دندان قروچه باشد، شاید به یک مشاور یا روانپزشک معتبر معرفی شوید.
درمان دندان قروچه
در اکثر مواقع نیازی به درمان نیست و اکثر کودکان مبتلا به دندان قروچه به درمانی نیاز ندارند و آسیب دیدگی دندانهای برخی هم به اندازه‌ای نیست که نیازی به درمان داشته باشد. اما از گزینه‌های درمانی مختلف در صورت شدید بودن مشکل می‌توان به راه‌حل‌های دندانی، درمان و مصرف دارو برای جلوگیری از آسیب دیدگی دندان و کاهش درد فک اشاره کرد؛ درباره بهترین گزینه درمان با دندانپزشکتان صحبت کنید.
راهکارهای مختلف درمان دندان قروچه
پزشک در صورتی که خودتان یا فرزندتان به دندان قروچه مبتلا باشد، راههایی را برای بهبود وضعیت دندانها ارائه می‌کند. این روشها می توانند با اصلاح یا پیشگیری از سایش دندانها همراه شوند، اما جلوی بروز دندان قروچه را نمی‌گیرند.
- اسپلینت و گارد دندان: این وسیله‌ها برای کمک به حفظ فاصله میان دندانهای بالا و پایین و جلوگیری از آسیب دیدگی ناشی از دندان قروچه طراحی و ساخته می‌شوند. این وسیله را می‌توان از آکریلیک سخت یا مواد نرمی به اندازه دندانهای بالا و پایین ساخت.
- اصلاح مشکلات دندان: وقتی ساییدگی و فرسایش دندان به حساسیت و ناتوانی در جویدن منجر میشود، دندانپزشکتان باید اقدام به بازسازی سطوح جویدنی در دندانتان نماید و یا برای ترمیم آسیب دیدگی‌ها، دندان را روکش کند.
دارو
به طور کلی نمی‌توان دارو را روش خیلی موثری برای درمان دندان قروچه دانست و به تحقیقات بیشتری برای بررسی اثرگذاری آنها نیاز است. مثالهایی از داروهای استفاده شده برای دندان قروچه عبارتند از:
- شل کننده عضلانی: پزشکان گاهی اوقات مصرف شل کننده عضلانی را به مدت کوتاه و برای قبل از خواب تجویز می‌کنند.
- تزریق بوتاکس: تزریق بوتاکس (شکلی از بوتولینوم تاکسین) میتواند به افراد مبتلا به دندان قروچه که واکنشی نسبت به روشهای درمانی دیگر نداشته‌اند کمک کند.
- داروهای استرس و اضطراب: پزشکتان ممکن است استفاده کوتاه مدت از داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب را برای کمک به برخورد با استرس و مشکلات روحی عامل ایجاد دندان قروچه تجویز کنند.
درمان اختلال‌های مرتبط با دندان قروچه
از روشهای درمان اختلالات مرتبط با دندان قروچه می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- دارو: اگر تشخیص پزشک این باشد که دندان قروچه در نتیجه مصرف یک داروی خاص است، ممکن است آن را با یک نمونه مشابه جایگزین کنید.
- اختلالات خواب: رفع اختلالات خواب (مانند توقف تنفسی) میتواند وضعیت دندان قروچه بیمار را بهبود دهد.
- مشکلات پزشکی دیگر: درمان یک مشکل پزشکی اساسی مثل بیماری رفلاکس معده (گاستروازوفاژیال (GERD))، میتواند به بهبود بروکسیسم منجر شود.
راه حل‌های دیگر درمان دندان قروچه
چند مورد دیگر از راههای کمک به کاهش دندان قروچه عبارتند از:
- کنترل استرس و اضطراب: دندان قروچه ناشی از استرس را می‌توان به کمک یادگیری استراتژی‌های آرامبخش مثل مدیتیشن برطرف کرد. اما به افراد مبتلا به دندان قروچه‌های ناشی از اضطراب توصیه میشود تا از کمک یک مشاور معتبر و مجرب استفاده کند.
- تغییر رفتاری: بعد از آگاهی نسبت به دندان قروچه، می‌توانید روی موقعیت مناسب دهان و فک تمرین کنید؛ از دندانپزشکتان بخواهید که مناسب ترین نحوه قرارگیری دهان و فک را به شما نشان دهد.
- بیوفیدبک: اگر تغییر رفتاری برایتان سخت است می‌توانید از مزایای بیوفیدبک (روشی که از راهکارها و ابزار نظارتی برای آموزش کنترل فعالیت عضلات فک استفاده می‌کند) استفاده کنید.
سبک زندگی و درمان خانگی دندان قروچه
این گامهای خودمراقبتی می‌توانند به پیشگیری یا درمان دندان قروچه کمک کنند:
- کاهش استرس: گوش دادن به موسیقی، یک حمام آب گرم و ورزش میتواند به آرام شدن و کاهش بروز دندان قروچه کمک کند.
- از مصرف مواد محرک در هنگام غروب پرهیز کنید: نوشیدن مشروبات الکی یا نوشیدنی های کافئین داری مثل قهوه و چای در غروب و شب بپرهیزید، چرا که دندان قروچه را بدتر می‌کنند.
- الگوهای مناسب خواب را تمرین کنید؛ شاید لازم باشد تا برای داشتن یک خواب خوب، مشکلاتتان برای خواب را درمان کنید و به این صورت به کاهش دندان قروچه نیز کمک کنید.
- با همسر یا پارتنر خود صحبت کنید: از کسی که کنارتان می خوابد بخواهید تا صدای دندان قروچه یا صدای تق تقی که در زمان خواب می‌شنود، برایتان تعریف کند تا بتوانید آن را با دندانپزشکتان در میان بگذارید.
- مراجعه مرتب به دندانپزشک را در دستور کارتان قرار دهید: معاینات دوره‌ای دندانها، بهترین راه تشخیص وجود دندان قروچه است. دندانپزشک میتواند طی معاینات دوره‌ای و عادی، وجود دندان قروچه را تشخیص دهد.
سؤالات متداول
آیا دندان قروچه یک مشکل جدی است؟
دندان قروچه یا بروکسیسم در اکثر موارد به بروز صدمات و مشکلات جدی منجر نمی‌شود، اما بروکسیسم شدید میتواند با آسیب دیدگی دندانها، رستوریشن ها، روکش یا فک، و یا سردردهای تنشی همراه شود.
آیا دندان قروچه بخشی از استرس و اضطراب است؟
دقیقاً مشخص نیست که دلیل بروز دندان قروچه در افراد چیست و معمولاٌ به مسائلی مثل استرس و اضطراب مرتبط است و آنها را می توان رایج ترین دلیل دندان قروچه دانست.
کمبود چه موادی در بدن میتواند به دندان قروچه منجر شود؟
دندان قروچه در خواب میتواند ناشی از کمبود ویتامین دی و کمبود کلسیم مصرفی باشد.
آیا دندان قروچه به خودی خود برطرف میشود؟
بروکسیسم در اکثر موارد، مشکلات جدی و عمدهای ایجاد نمیکند و بعد از مدت کوتاهی برطرف میشود.
آیا استفاده شبانه از گارد دندان جلوی دندان قروچه را می گیرد؟
یکی از بهترین راههای پیشگیری از دندان قروچه، استفاده شبانه از گارد دندان (قطعه‌ای به شکل دندانهایتان که به صورت یک لایه محافظتی بین دندانهای بالا و پایین قرار می‌گیرد) است. گارد دندان از آسیب دیدگی دندان و فک در نتیجه دندان قروچه شبانه جلوگیری می‌کند.
آیا کم آبی می تواند باعث دندان قروچه شود؟
استرس، اضطراب و کم آبی از جمله دلایل دندان قروچه است؛ این را هم باید گفت که دندان قروچه در موارد شدید میتواند نشانه‌ای از توقف تنفسی (مشکلی که منجر به شل شدن عضلات گلو در هنگام خواب، انسداد مسیر تنفسی و اختلال تنفسی میشود) باشد.
چطور می توانم از شل بودن فک در زمان خواب مطمئن باشم؟
در روز برای جلوگیری از دندان قروچه تمرین کنید: اگر در طول روز متوجه دندان قروچه خود شدید، می‌توانید نوک زبانتان را بین دندانهایتان بگیرید و این کار به شل شدن عضلات فک کمک می‌کند. برای شل شدن عضلات فک در شب می‌توانید یک تکه پارچه گرم را قبل از خواب بر روی قسمت جلویی لاله گوش خود بگیرید.
دندان قروچه ممکن است از عوارض جانبی چه داروهایی باشد؟
دیده شده که دندان قروچه میتواند از عوارض جانبی شدید به داروهای بخصوصی مثل داروی آنتی سایکوتیک و بازدارنده‌های بازجذب سروتونین باشد. یک مطالعه سیستماتیک که اخیراً بر روی گزارشات مختلف از دندان قروچه انجام شد، نشان داد که این مشکل بیشتر در نتیجه فلوکستین، ونلافاکسین و سرترالین بروز می‌کند.
آیا منیزیم میتواند دندان قروچه را متوقف کند؟
مکمل‌های منیزیمی می‌توانند به شل شدن عضلات کوچک تندانقباض در فک، و دندان قروچه‌های بیشتر را کاهش دهد.
