دیپ بایت، که به آن اوربایت شدید (همپوشانی شدید دندان‌های بالایی روی دندان‌های پایینی) نیز گفته میشود، نوعی مال اکلوژن (ناهمترازی دندان‌ها) بوده و زمانی ایجاد میشود که دندان‌های جلویی فک بالا از دندان‌های جلویی فک پایین، جلوتر باشند. این ناهنجاری و ناهمترازی دندانی میتواند موجب ایجاد مشکلات دندانی متعدد از قبیل وجود مشکلاتی در گاز گرفتن و جویدن غذا، مشکل در تکلم و صحبت کردن یا حتی فک درد شود. همچنین، دیپ بایت میتواند به دلیل برجسته دیده شدن بیش از حد دندان‌های جلویی فک بالا یا کوتاه دیده شدن دندان‌های جلویی فک پایین، موجب ایجاد تاثیرات منفی در چهره شخص شده و از جنبه زیبایی شناختی نیز مشکل‌ساز باشد. روش‌های درمان برای دیپ بایت شامل استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی اعم از بریس یا الاینر و در موارد شدیدتر، جراحی فک هستند. به منظور جلوگیری از ایجاد عوارض بیشتر و حفظ سلامتی کلی دهان و دندان‌ها، این امر بسیار ضروری و مهم است که درمان دیپ بایت در مراحل اولیه صورت بگیرد.
دیپ بایت چیست؟
همان‌طور که در ابتدای مقاله هم ذکر شد، دیپ بایت به نوعی از مشکلات ناهمترازی دندان‌ها گفته میشود که طی آن، دندان‌های جلویی فک بالا از دندان‌های جلویی فک پایین، به شدت جلوتر بوده و حین بسته شدن فک، روی آن‌ها همپوشانی دارند. در این حالت، دندان‌های پیشین یا دندان‌های فوقانی، بخش قابل توجه‌ی از دندان‌های دندان‌های تحتانی را پوشانده و حتی گاهاً باعث پنهان شدن کامل این دندان‌ها می‌شوند.
عوامل متعددی نظیر جمله ژنتیک، عدم قرینگی فک و دندان‌ها و عاداتی مانند مکیدن انگشت شست یا عادت فشار دادن زبان به دندان‌ها، می‌توانند در ایجاد دیپ بایت نقش داشته باشند. دیپ بایت ممکن است هم در کودکان و هم در افراد بزرگسال ایجاد شود و شدت این عارضه نیز میتواند از حد خفیف تا شدید متغیر باشد.
علائم همراه با دیپ بایت چیست؟
برخی از شایع‌ترین علائم و نشانه‌های دیپ بایت عبارت‌اند از:
- قرار گرفتن دندان‌های جلویی فک بالا روی دندان‌های جلویی فک پایین: دندان‌های جلویی فک بالا روی دندان‌های جلویی فک پایین همپوشانی عمودی شدیدی دارند.
- مشکل در گاز گرفتن و جویدن غذا: برهم آیی نادرست دندان‌ها ناشی از دیپ بایت، ممکن است باعث بروز مشکل در گاز گرفتن و جویدن غذا شود.
- مشکل در تکلم: برخی از افرادی که دچار دیپ بایت هستند ممکن است در تکلم و در صریح و صحیح ادا کردن کلمات مشکل داشته باشند.
- فک درد: در موارد شدید، دیپ بایت میتواند باعث ایجاد درد و ناراحتی در مفاصل فک شود.
- صدمات و مشکلات لثه: دیپ بایت میتواند در بلند مدت، باعث تحریک، صدمه دیدن، تحلیل رفتن یا التهاب لثه‌ها شود.
علت ایجاد دیپ بایت
دیپ بایت علل ایجاد کننده متعددی دارد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
- عوامل ژنتیکی
- افتادن یا از دست دادن دندان
- صدمه دیدگی فک
- کوچک بودن فک
- عادات مخرب مانند دندان قروچه یا فشردن فک بالا و پایین بر روی هم
- عدم وجود فضای کافی در دهان برای دندان‌های دائمی
- دیپ بایت ممکن است هم در کودکان و هم در افراد بزرگسال ایجاد شود.
چه موقع به پزشک مراجعه کنم؟
اگر فکر می‌کنید که ممکن است شما هم دیپ بایت داشته باشید، بهتر است برای بررسی مشکل و ارزیابی وضعیت، به دندانپزشک یا ارتودنتیست (متخصص ارتودنسی) مراجعه کنید. دندانپزشک یا ارتودنتیست میتواند با تعیین شدت مشکل، گزینه‌های درمانی متناسب با وضعیت را به شما ارائه دهد.
روش تشخیص دیپ بایت
عمدتا دیپ بایت طی معاینات متداول دندانپزشکی یا ارتودنسی که توسط دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی انجام میشود، تشخیص داده میشود. دندانپزشک یا ارتودنتیست با اندازه گیری و برآورد نسبت همپوشانی عمودی دندان‌های جلویی فک بالا و پایین، میزان و شدت اوربایت را تعیین می‌کند. در برخی موارد ممکن است برای مشاهده دقیق‌تر و ارزیابی بهتر، از عکس‌برداری با اشعه ایکس یا سایر تکنیک‌های تصویربرداری از دندان و فک استفاده شود. عکس‌برداری با اشعه ایکس موجب میشود تا پزشک دید دقیق‌تری نسبت به موقعیت قرارگیری و جهت دندان‌ها و فک بالا و پایین داشته باشد، که این امر میتواند به تعیین شدت اوربایت و برای برنامه‌ریزی درمان کمک کند.
مشکلات ناشی از دیپ بایت
اصلاح یا درمان دیپ بایت کمک می‌کند که از عوارض متعددی که ممکن است این عارضه در آینده ایجاد کند، جلوگیری شود. اکثریت افراد به دلایل زیبایی شناختی بدنبال اصلاح دیپ بایت هستند اما دلایل دیگری نیز مبنی بر الزام درمان این عارضه وجود دارد.
عوارض و مشکلات ناشی از دیپ بایت عبارت‌اند از:
- آسیب‌دیدگی و فرسایش دندان‌های فک پایین که ساختار دندان را دچار خطر کرده و نیاز به درمان دندانپزشکی دارند.
- صدمات و زخم‌هایی که ناشی از برخورد دندان‌های فک پایین در سقف یا کام دهان ایجاد می‌شوند.
- کج یا نامرتب بودن دندان‌ها که در صورت عدم درمان دیپ بایت قابل اصلاح نخواهد بود.
- ایجاد اختلال مفصل گیجگاهی فکی
- مشکل در گاز زدن و جویدن غذا
- ایجاد صدمات و بیماری‌های لثه
درمان دیپ بایت موجب جلوگیری از بروز عوارض بعدی شده و همچنین، هرگونه مشکل از حیث زیبایی شناختی را نیز برطرف می‌کند.
به تعویق انداختن درمان یا عدم پیروی دقیق از روند درمانی نظیر قطع خودسرانه استفاده از ابزار اپلاینس قبل از مدت زمان تعیین شده توسط پزشک، میتواند باعث تشدید و بدتر شدن وضعیت شود. از این رو، ممکن است در آینده به درمان‌های تهاجمی‌تر و گران‌تر نیاز باشد.
درمان دیپ بایت
روش‌های مختلفی برای درمان دیپ بایت وجود دارند و متخصص ارتودنسی یا دندانپزشک گزینه درمانی متناسب با وضعیت را به شما توصیه خواهند کرد.
روش درمان مناسب هر مورد از دیپ بایت ممکن است متفاوت باشد. حتی ممکن است دندان‌های شما مشکلات دیگری نیز داشته باشند که باید در طول روند درمانی اصلاح یا درمان شوند. سن بیمار نیز جزو فاکتورهایی است که میتواند در تعیین روش درمانی تاثیرگذار باشد.
برخی از روش‌های درمانی که ممکن است پزشک به شما برای درمان دیپ بایت توصیه کند عبارت‌اند از:
اپلاینسهای ارتودنسی
اپلاینسهای ارتودنسی ابزاری هستند که می‌توانند به اصلاح دیپ بایت کمک کنند.
- براکت‌هایی که روی دندان نصب شده و با سیم به هم متصل هستند و پزشک میتواند در طول درمان آن‌ها را سفت کند.
- ریتینر یا نگهدارنده دندان که از نوع سیمی یا پلاستیکی بوده و می‌توانید نوع متحرک آن را در صورت نیاز از دهان خارج کنید.
- الاینر شفاف یا نامرئی که به مرور استفاده موجب اصلاح تراز دندان‌ها میشود. این ابزار جایگزین بریس ارتودنسی میشود.
برخی از اپلاینسهای ارتودنسی از پیش ساخته بوده و برخی از انواع دیگر آن‌ها به صورت سفارشی و متناسب با وضعیت دهان و دندان شخص ساخته می‌شوند. نتایج تحقیقات سال ۲۰۱۹ که در این زمینه انجام شده، نشان می‌دهند که اپلاینسهای از پیش ساخته ممکن است در برخی موارد قادر به کاهش اوربایت باشند، اما نسبت به اپلاینسهای سفارشی تاثیر کمتری داشته و معمولا از آن‌ها برای درمان یا اصلاح دیپ بایت استفاده نمی‌شود.
حتی ممکن است نیاز باشد که برای اصلاح دیپ بایت، چندین ماه تا چند سال از اپلاینسهای ارتودنسی استفاده کنید.
ترمیم دندان
ممکن است تشخیص پزشک این باشد که ترمیم و اصلاح دندان‌های پشتی میتواند باعث بهبود وضعیت دیپ بایت شما شود. که در این حالت ممکن است از روش کاشت ایمپلنت یا بازسازی دندان از دست رفته به منظور بهبود تراز دندان‌های شما استفاده شود. برای درمان دیپ بایت ممکن است پزشک روش‌های دیگری نیز توصیه کند.
کشیدن دندان
ممکن است برای کمک به تراز شدن و تنظیم مجدد بایت (الگوی برهم آیی دندان‌ها)، پزشک کشیدن دندان را توصیه کند که این روش شامل کشیدن دندان‌های عقبی میشود.
طی اعمال این روش درمانی برای دیپ بایت در کودکان، ممکن است دندان شیری یا دائمی کودک کشیده شود.
جراحی
اگر عدم تراز استخوان فک، دلیل ایجاد دیپ بایت در شما باشد، ممکن است پزشک جراحی فک را برای اصلاح دیپ بایت توصیه کند. گزینه جراحی عمدتا برای افراد بزرگسال یا نوجوانانی که دوره رشد آن‌ها به پایان رسیده مناسب‌تر است.
بطور کلی، رویه درمان دیپ بایت شامل استفاده از بریس یا اپلاینسهای ارتودنسی قبل و بعد از انجام جراحی خواهد بود. جراحی نیز ممکن است تحت بیهوشی عمومی بوده و شامل بستری شدن و بهبودی طی چند هفته باشد.
پرسش‌های متداول
بازه سنی مناسب برای درمان دیپ بایت چه سنی است؟
دیپ بایت در هر سنی قابل درمان است. با وجود این، روند درمان این مشکل در کودکان بسیار آسان‌تر و مطلوب‌تر است. درمان دیپ بایت در سن قبل از ۱۲ سالگی تنها با استفاده از ارتودنسی قابل انجام است اما در سنین ۱۲ سال به بالا، ممکن است در کنار ارتودنسی به جراحی هم نیاز باشد.
درمان دیپ بایت چقدر زمان میبرد؟
درمان کامل دیپ بایت معمولا تقریبا ۱.۵ تا ۲ سال طول میکشد اما این مدت زمان به طور کلی بسته به سن بیمار، شدت و ماهیت مشکل میتواند متغیر باشد.
آیا استفاده از ارتودنسی برای درمان دیپ بایت موثر است؟
بله، درمان ارتودنسی که شامل استفاده از بریس یا الاینر شفاف میشود، میتواند در اصلاح دیپ بایت موثر باشد.
اگر دچار دیپ بایت باشیم، هر چند وقت یک بار باید به دندانپزشک مراجعه کنیم؟
هر ۶ ماه یکبار باید برای معاینه منظم و روتین تمیز کردن حرفهای دندان، باید به دندانپزشک مراجعه کنید.
آیا دیپ بایت بر چهره و زیبایی شخص تأثیر میگذارد؟
بله، دیپ بایت با تاثیر بر فرم صورت و تراز فک، میتواند در چهره شخص تاثیرگذار باشد.
آیا می‌توانم در طول درمان ارتودنسی برای دیپ بایت ورزش یا تمرین خود را ادامه دهم؟
بله، در طول درمان شما همچنان می‌توانید به ورزش و تمرین خود ادامه دهید اما ممکن است نیاز باشد که برخی از اقدامات را برای محافظت از بریس یا سایر ابزار ارتودنسی انجام دهید.
آیا ممکن است دیپ بایت به طور طبیعی و خود به خود رفع شود؟
خیر، برای اصلاح دیپ بایت به بریس یا جراحی نیاز خواهد بود.
آیا عدم درمان دیپ بایت مشکلی ایجاد می‌کند؟
عدم درمان دیپ بایت میتواند باعث صدمه دیدن مینای طبیعی دندان شده و همچنین عوارضی نظیر زخم شدن کام دهان، فک درد، سردرد و اختلال مفصل گیجگاهی فک (TMD) را در پی داشته باشد.
