آفت دهان، زخمهای کوچک و سطحی هستند که بر روی بافت‌های نرم دهان یا در پایه لثه‌ها ایجاد می‌شوند. آفت دهان، مانند تبخال، روی سطح لب شما ایجاد نمی‌شوند و مسری هم نیستند؛ اما ممکن است که دردناک باشند و غذا خوردن و صحبت کردن را برای شما سخت کنند.
بیشتر آفت‌های دهان در عرض یک یا دو هفته، خود به خود برطرف می‌شوند. اگر در دهان خود، آفت‌های بزرگ یا دردناک و غیرعادی دارید؛ یا آفتهایی دارید که به نظر می‌رسند که بهتر نمی‌شوند، با پزشک یا دندانپزشک خود مشورت کنید.
انواع آفت دهان
آفت‌های دهان را میتوان به سه نوع مختلف طبقه بندی کرد:
- آفت‌های خفیف. ممکن است که در طول سال، سه یا چهار بار به این آفت‌ها، مبتلا شوید. معمولاً افراد ۱۰ تا ۲۰ ساله، به این نوع آفت‌ها مبتلا می‌شوند. قطر آنها، کمتر از یک سانتی‌متر است و در عرض یک هفته، بدون به جا گذاشتن هیچ جای زخمی، بهبود مییابند. شایع‌ترین علامت آفت‌های خفیف، عبارتند از: برجستگی‌های کوچک بیضی شکل در داخل دهان.
- آفت‌های شدید. این نوع آفت‌ها، کمتر رایج هستند. در این نوع، آفت‌ها بزرگتر هستند و ممکن است که بیش از ۲ هفته طول بکشند. آفت‌های شدید، معمولاً پس از بهبودی، جای زخم، به جا می‌گذارند. علائم آفت شدید دهان عبارتند از: برآمدگی‌های بزرگ و گرد در داخل دهان، سوزن سوزن شدن، التهاب یا سوزش، درد شدید، ایجاد مشکل در غذا خوردن، نوشیدن یا صحبت کردن.
- آفت‌های هرپتی‌فرم. این نوع آفت‌ها، نادر هستند و به صورت مجموعه‌ای از زخمهای کوچک ظاهر می‌شوند. آنها معمولاً پس از یک هفته بهبود مییابند؛ و غالباً در بزرگسالان ایجاد می‌شوند، اما این نوع آفت‌ها، ناشی از عفونت ویروس تبخال نیستند. این آفت‌ها اندازه دقیقی دارند. اغلب در دسته‌های این آفت، ۱۰ تا ۱۰۰ زخم کوچک ایجاد می‌شوند؛ اما ممکن است که این دسته‌ها، به یک زخم بزرگ تبدیل شوند.
چه چیزی باعث ایجاد آفت دهان میشود؟
محققان هنوز دلیل علمی در مورد علت ایجاد آفت دهان، بدست نیاورده‌اند؛ با این حال، برخی از عوامل وجود دارند که به عنوان علت ایجاد آنها، شناخته شده هستند، از جمله:
- وارد شدن آسیب جزئی به بافت دهان در اثر کار دندانپزشکی، مسواک زدن بیش از حد، حوادث در هنگام ورزش کردن و یا گاز گرفتن تصادفی داخل دهان
- خمیر دندان‌ها و دهان شویه‌های حاوی سدیم لوریل سولفات
- حساسیت‌های غذایی، به ویژه حساسیت به شکلات، قهوه، توت فرنگی، تخم مرغ، آجیل، پنیر و غذاهای تند یا اسیدی
- رژیم غذایی فاقد ویتامین B-12، روی، فولات (اسید فولیک) یا آهن
- پاسخ آلرژیک بدن، به باکتری‌های خاص در دهان شما
- هلیکوباکتر پیلوری، که همان باکتری است که باعث زخم معده میشود.
- تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی
- استرس و اضطراب
به علاوه، آفت دهان ممکن است به دلیل شرایط و بیماری‌های خاصی بوجود بیاید؛ مانند:
- بیماری سلیاک، که یک اختلال روده‌ای جدی ناشی از حساسیت به گلوتن؛ پروتئینی که در بیشتر غلات وجود دارد، می‌باشد.
- بیماری‌های التهابی روده، مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو
- بیماری بهجت، یک اختلال نادر که باعث التهاب در سراسر بدن از جمله دهان میشود.
- نقص در سیستم ایمنی بدن، که به جای پاتوژن‌هایی مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها به سلول‌های سالم دهان شما حمله میکند.
- HIV/AIDS (ایدز) که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌نماید.
بر خلاف تبخال، آفت‌ها با عفونت ویروس تبخال همراه نیستند.
چه عواملی باعث بروز آفت دهان عودکننده می‌شوند؟
آفت‌های عود کننده، در فواصل زمانی مکرر عود می‌کنند، و نه لزوماً در یک نقطه از دهان. با دقت، به برنامه بهداشت دهان و دندان خود و غذاهایی که مصرف می‌کنید نگاه کنید، شاید بتوانید سرنخی پیدا کنید که چرا آفت‌های شما، عود می‌کنند. اگر آفت‌های شما، به‌طور مکرر عود می‌کنند، احتمالاً بهتر است با پزشک یا دندانپزشک خود مشورت کنید؛ زیرا این امر، ممکن است ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای باشد؛ مانند:
- عفونت‌های ویروسی، مانند ویروس تبخال یا آبله مرغان: اگر این نوع عفونت‌ها را دارید ممکن است باعث بروز آفت شود.
- کمبود آهن: کم خونی ناشی از فقر آهن میتواند به سطح زبان شما آسیب برساند و ظاهراً بدون دلیل مشخصی در دهان خود احساس درد نمائید. کمبود آهن، همچنین میتواند باعث ایجاد ترک‌های قرمز، پوسته پوسته و دردناک در داخل دهان شود.
- کمبود ویتامین B12: وقتی ویتامین B12 کافی دریافت نکنید، بدن شما گلبول‌های قرمز غیر طبیعی و بزرگی تولید میکند که عملکرد درستی ندارند. کمبود ویتامین B12، اغلب با کم خونی همراه است و میتواند علائمی از جمله زخم دهان را ایجاد کند.
- بیماری کرون: وجود التهاب، میتواند خطر ایجاد زخم و آفت در دهان را افزایش دهد.
- بیماری سلیاک: تصور میشود که آفت‌ها با کمبودهای تغذیه‌ای (آهن، فولات و B12) و بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی مانند بیماری سلیاک و همچنین استرس و آسیب‌های بافت‌های دهان مرتبط باشد.
- سیستم ایمنی ضعیف ناشی از HIV (ایدز) یا لوپوس: اگر به این بیماری‌ها مبتلا باشید، ممکن است دائماً آفت دهانی برای شما ایجاد شود.
- آرتروز واکنشی: آرتروز واکنشی میتواند پوست را به روش‌های مختلفی از جمله زخمهای دهان و جوش و خارش کف پا و کف دست، تحت تاثیر قرار دهد.
دلیل دیگر ایجاد آفت دهان، میتواند مصرف بعضی از داروها مانند: مسدود کننده‌های بتا، داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی یا درمان‌هایی مانند شیمی درمانی یا رادیوتراپی باشد.
علائم و نشانه‌های آفت دهان چیست؟
علائم شایع آفت‌دهان عبارتند از:
- یک یا چند زخم دردناک در داخل دهان. این زخم‌ها ممکن است که روی زبان، داخل لب، قسمت داخلی گونه‌ها یا سقف دهان شما ایجاد شوند.
- احساس سوزش یا گزگز.
- بروز زخمهای کوچک و گرد سفید، خاکستری یا زرد، که حاشیه قرمز دارند.
در انواع شدید آفت، ممکن است که موارد زیر را نیز تجربه کنید:
- تب.
- بی‌حالی.
- تورم غدد لنفاوی.
درمان‌های خانگی برای آفت دهان
علاوه بر دهانشویه‌ها و داروهای بدون نسخه (OTC) و نسخه‌ای، آفت دهان را میتوان با درمان‌های خانگی مختلفی درمان کرد.
پودر زاج سفید
پودر زاج سفید، از سولفات آلومینیوم پتاسیم ساخته شده است. اغلب برای نگهداری مواد غذایی و درست کردن ترشی، از سبزیجات استفاده میشود. زاج سفید، دارای خواص جمع کننده است که ممکن است به کوچک شدن آفت دهان و خشک شدن زخمهای آنها کمک کند.
برای استفاده از زاج سفید باید:
- با مخلوط کردن مقدار کمی پودر زاج، با یک قطره آب، خمیر درست کنید.
- آفت دهان خود را با این خمیر، آغشته نمائید.
- حداقل تا یک دقیقه بگذارید، بماند.
- سپس، دهان خود را کاملاً بشویید.
- این کار را هر روز تکرار نمائید تا زمانی که آفت دهان شما از بین برود.
شستشو با آب نمک
شستشوی دهان با آب نمک، یک درمان خانگی است، اگرچه دردناک است، اما برای هر نوع زخم دهان مفید می‌باشد؛ و ممکن است به خشک شدن آفت‌ها کمک کند.
برای استفاده از محلول آب نمک باید:
- یک قاشق چایخوری نمک را در نصف فنجان آب گرم حل کنید.
- این محلول را به مدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در دهان خود بچرخانید، سپس آن را بیرون بریزید.
- در صورت نیاز هر چند ساعت یکبار این عمل را تکرار نمائید.
شستشو با جوش شیرین
گمان می‌رود که جوش شیرین تعادل pH دهان را بازگرداند و التهاب را کاهش دهد؛ و ممکن است که به بهبود آفت دهان کمک کند.
برای استفاده از جوش شیرین باید:
- یک قاشق چایخوری جوش شیرین را در نصف فنجان آب، حل کنید.
- این محلول را به مدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در دهان خود بچرخانید، سپس آن را بیرون بریزید.
- در صورت نیاز هر چند ساعت یکبار این عمل را تکرار نمائید.
اگر جوش شیرین را قورت دهید به شما آسیبی نمی‌رساند، اما فوق العاده شور است، بنابراین سعی کنید از بلعیدن آن، خودداری کنید.
ماست
یک تحقیق در سال ۲۰۲۰ انجام شده روی موش‌ها، نشان داد که پروبیوتیک‌هایی مانند لاکتوباسیلوس ممکن است به ریشه‌کنی هلیکوباکتر پیلوری کمک کند. در این تئوری، اگر هر یک از این عوامل باعث ایجاد آفت دهان شما شده باشد، خوردن ماست پروبیوتیک ممکن است مفید باشد؛ البته تحقیقات بیشتری در مورد انسان مورد نیاز است.
برای کمک به پیشگیری یا درمان آفت دهان، حداقل، یک فنجان ماست، در روز بخورید.
عسل
توانایی‌های ضد باکتری و ضد التهابی عسل، کاملاً شناخته شده است. با توجه به یک تحقیق در سال ۲۰۱۴، عسل در کاهش درد، اندازه و قرمزی آفت‌ها، مؤثر است. همچنین ممکن است که به جلوگیری از ایجاد عفونت ثانویه، کمک کند.
برای استفاده از عسل باید:
- روزی چهار بار عسل را روی زخم آفت بمالید.
همه عسل‌ها، یکسان تولید نمی‌شوند. بیشتر عسل‌هایی که در فروشگاه‌های مواد غذایی یافت می‌شوند، در حرارت بالا پاستوریزه می‌شوند و اکثر مواد مغذی آن، از بین می‌رود.
در مورد آفت دهان، چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم و چگونه تشخیص داده میشود؟
اگر موارد زیر را تجربه کردید با پزشک خود مشورت کنید:
- آفت‌های بزرگ غیرعادی
- آفت‌های عودکننده، با ایجاد آفت‌های جدید قبل از بهبودی آفت‌های قدیمی و یا شیوع مکرر
- آفت‌های مداوم، در مدت دو هفته یا بیشتر
- آفتهایی که به داخل لب‌ها امتداد پیدا کرده‌اند (حاشیه قرمز لب‌ها)
- دردی که با اقدامات خانگی، نتوانید آن را کنترل کنید.
- ناراحتی شدید در هنگام خوردن یا نوشیدن
- تب بالا همراه با آفت
اگر لبه دندانی تیز یا داخل دهان خود تجهیزاتی دارید که به نظر می‌رسد باعث ایجاد زخم می‌شوند، به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
برای تشخیص آفت دهان، نیازی به آزمایش دادن نیست. پزشک یا دندانپزشک شما میتواند آنها را با یک معاینه ساده و دیدن، شناسایی کند. در بعضی موارد، ممکن است که لازم باشد، آزمایش‌هایی برای بررسی سایر مشکلات سلامتی انجام دهید، به خصوص اگر آفت‌های شما شدید و مداوم باشند.
آفت دهان چگونه درمان میشود؟
در بیمارانی که گاه به گاه، یا چند زخم آفتی جزئی دارند، معمولاً به غیر از بعضی درمان‌های خانگی، هیچ درمانی لازم نیست. با این حال، زمانی که آفت بیماران شدید باشد، برخی از انواع درمان‌ها می‌توانند کنترل قابل توجهی در این بیماری ایجاد نمایند. (اما نه لزوماً درمان).
درمان منطقی شامل داروهایی میشود که می‌توانند پاسخ‌های سیستم ایمنی را دستکاری و یا تنظیم کنند. در این دسته، کورتیکواستروئیدها (کورتیزول) در حال حاضر بهترین انتخاب برای مهار کردن این بیماری هستند. در بیمارانی که به شدت مبتلا به آفت هستند، ممکن است از استروئیدهای سیستمیک برای کنترل فوری استفاده شود. دوز کم تا متوسط پردنیزون برای یک دوره کوتاه مؤثر است. در یک درمان معمولی با این دارو، ۲۰ تا ۴۰ میلی‌گرم در روز به مدت یک هفته و سپس یک هفته دیگر با نصف دوز اولیه کارآمد است. با این حال، برای بیماران مبتلا به بیماری آفت خفیف تا متوسط، تنها درمان موضعی، کارآمد به نظر می‌رسد. مصرف استروئیدهای موضعی، در صورت استفاده صحیح، می‌توانند نسبتاً مؤثر و بی خطر باشند.
نحوه پیشگیری از آفت دهان
مسواک زدن منظم بعد از غذا و کشیدن نخ دندان یک بار در روز میتواند دهان شما را تمیز و عاری از غذاهایی که ممکن است باعث ایجاد آفت شوند، نماید. برای جلوگیری از تحریک بافت‌های لطیف دهان، از یک مسواک نرم استفاده کنید و از خمیردندان‌ها و دهان شویه‌های حاوی سدیم لوریل سولفات خودداری کنید.
سوالات متداول
سریعترین راه برای درمان آفت چیست؟
- دهانشویه. اگر بتوانید سطح اسیدیته دهان خود را کاهش دهید، می‌توانید زمان بهبودی آفت‌ها را تسریع کنید.
- شیر منیزی. شیر منیزی، درست مانند نمک برای از بین بردن اسیدهای موجود در دهان عمل میکند.
- یخ
- دهانشویه دارویی
- آلوئه ورا
- آب اکسیژنه
آیا آفت دهان یک بیماری جدی است؟
زخمهای آفتی معمولاً جدی نیستند و بدون درمان خاصی از بین میروند. آفتهایی که در عرض چند هفته خود به خود بهبود مییابند، نشانه سرطان دهان نیستند و غیرعفونی هستند. با این حال، این آفت‌ها می‌توانند بسیار دردناک و آزاردهنده باشند، به خصوص اگر عود کننده باشند.
آیا آفت دهان عوارض جانبی دارند؟
زخم آفت، ممکن است زمانی که شروع به بهبودی میکند خاکستری شود. برخی از بیماران ممکن است علائم دیگری مانند تب، احساس ناخوشی عمومی و تورم غدد لنفاوی داشته باشند.
چه غذاهایی باعث ایجاد آفت دهان می‌شوند؟
خوردن بعضی غذاها، مانند شکلات، غذاهای تند، قهوه، بادام زمینی، بادام، توت فرنگی، پنیر، گوجه فرنگی و آرد گندم، خمیر دندان حاوی سدیم لوریل سولفات، ترک سیگار (هنگامی که برای اولین بار سیگار را ترک می کنید)، ممکن است شما را دچار آفت‌های دهانی نماید.
چه کمبودهایی باعث ایجاد آفت دهان میشود؟
کمبود ویتامین B12 میتواند باعث ایجاد آفت دهان شود.
کدام میوه برای رفع آفت دهان مفید است؟
گوجه فرنگی، این سبزی ترش و شیرین نه تنها میتواند طعم غذای شما را بهتر کند، بلکه در عین حال میتواند به عنوان یک درمان کننده عالی برای آفت دهان عمل کند. فقط باید گوجه فرنگی را به‌صورت خام بخورید؛ یا با آب گوجه فرنگی غرغره کنید که به درمان زخم‌ها کمک کند.
چرا زخمهای آفتی اینقدر دردناک هستند؟
آفت دهان در اصل آسیب وارد شده به بافت داخل دهان شما است؛ سپس آنزیم‌ها و اسیدهای گوارشی در دهان شما به طور مداوم روی این زخم باز، می‌ریزند و باعث میشود که درد شدیدی را احساس کنید. این شبیه به درد ناشی از ریختن نمک بر روی خراش پوست است، اما به‌طور مداوم.
تفاوت بین آفت و تبخال چیست؟
تاول‌های تبخال (همچنین به عنوان زخمهای سرماخوردگی شناخته می‌شوند) زخمهای دردناک پر از مایع هستند که در قسمت بیرونی دهان و در اطراف لب‌ها ایجاد می‌شوند. تاول‌های تبخال بسیار مسری هستند. آفت‌های دهان، زخمهای سفید یا زرد دردناکی هستند که فقط در داخل دهان، معمولاً در داخل گونه‌ها یا لب‌ها یا روی زبان ایجاد می‌شوند.
آیا آفت دهان مسری هستند؟
خیر، آنها مسری نیستند، اما ممکن است که دردناک باشند و غذا خوردن و صحبت کردن را برای شما سخت کنند.
