دندان‌های عقل که آسیاب سوم نیز نامیده می‌شوند، آخرین دندان‌هایی هستند که رشد می‌کنند. معمولاً این دندان‌ها در سنین 17-25 سالگی از لثه بیرون می‌آیند. گاهی اوقات دندان عقل صاف در می‌آید و مشکلی برای سایر دندان‌ها ایجاد نمی‌کند،؛ اما گاهی هم به طور جزئی یا کامل در لثه یا استخوان فک گیر می‌کند. این وضعیت دندان عقل نهفته نامیده می‌شود. دندان عقل نهفته می‌تواند منجر به مشکلات متعددی در سلامت دهان شود که شامل پوسیدگی، بیماری‌های لثه و عفونت می‌باشد.
انواع دندان عقل نهفته و نشانه‌های آن
گاهی اوقات دندان عقل نهفته مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند؛ اما گاهی هم ممکن است ناگهانی یا به تدریج علائمی رخ دهد. علائم دندان عقل نهفته عبارتند از:
- درد یا تورم فک یا صورت
- لثه‌های قرمز، متورم و یا خونریزی لثه
- احساس مزه‌ی بد در دهان
- بوی بد دهان (هالیتوزیس)
- مشکل در باز کردن کامل دهان
دندان‌پزشکتان شما را معاینه خواهد کرد و علائمتان را خواهد پرسید. همچنین از تصویربرداری اشعه‌ی ایکس کمک خواهد گرفت تا ببیند آیا دندان‌هایتان نهفته هستند و آیا فک یا دندان‌های دیگرتان آسیب دیده‌اند یا خیر.
انواع دندان عقل از نظر زاویه رویش
دندان نهفته می‌تواند 4حالت داشته باشد. هر حالت مربوط به وضعیت قرارگیری این دندان است:
نهفتگی مزیال (به سمت جلوی دهان):
نهفتگی مزیال، رایج‌ترین نوع نهفتگی دندان عقل است. گاهی اوقات این نوع نهفتگی، نهفتگی کج نیز نامیده می‌شود، چون در این حالت دندان به صورت جزئی و زاویه‌دار به سمت جلوی دهان بیرون می‌آید.
نهفتگی دیستال (به سمت عقب دهان):
ممکن است نهفتگی مزیال با نوع دیگری از نهفتگی کج به نام نهفتگی دیستال اشتباه گرفته شود. این نوع نهفتگی همانند نهفتگی مزیال به دندانی که به صورت جزئی یا کامل نهفته است گفته می‌شود و در آن دندان به صورت زاویه‌دار و کج قرار گرفته است. تفاوت اصلی این دو وضعیت باهم این است که در نهفتگی دیستال این کجی به سمت عقب دهان است. نهفتگی دیستال نادرترین نوع نهفتگی دندان عقل است.
نهفتگی افقی:
نهفتگی افقی زمانی رخ می‌دهد که دندان کاملاً نهفته است و به صورت افقی در زیر لثه قرار دارد. نهفتگی افقی یکی از دردناک‌ترین انواع نهفتگی است و می‌تواند با آسیب‌های زیادی همراه باشد. دلیل این آسیب‌ها این است که این دندان با وجود حالت نامناسب خود، تلاش می‌کند بیرون بیاید و باعث فشار آوردن به ریشه‌ی دندان مجاور خواهد شد.
نهفتگی عمودی:
نهفتگی عمودی به حالتی گفته می‌شود که در آن دندان در حالت مناسب برای بیرون آمدن (به سمت بالا) قرار دارد اما نمی‌تواند بیرون بیاید. معمولاً نهفتگی عمودی نیازی به درمان ندارد و اکثر دندان‌پزشکان مدتی این وضعیت را تحت نظر خواهند داشت تا ببینند نیازی به درمان دارد یا خیر.
دندان عقل نهفته بافت نرم و سفت چیست؟
غالباً اگر دندان عقل نهفته باشد و مشکلی ایجاد نکند، نیازی به کشیدن دندان عقل نیست. دلیل این امر این است که در چنین شرایطی این کار مزیتی ندارد و همچنین با خطر عوارض جانبی همراه خواهد بود.
گاهی اوقات دندان عقل نهفته یا دندان عقلی که قسمتی از آن از بافت لثه بیرون آمده است می‌تواند باعث بروز مشکلاتی شود. ممکن است غذا و باکتری‌ها در اطراف آن گیر کنند و باعث ایجاد پلاک شوند که منجر به موارد زیر خواهد شد:
- پوسیدگی دندان (کریس دندان یا همان کرم خوردگی دندان)
- بیماری‌های لثه (جینجیویت نیز نامیده می‌شود)
- پری‌کرونایتیس که وضعیتی است که در آن پلاک باعث عفونت بافت نرم اطراف دندان می‌شود.
- سلولیت که عفونتی باکتریایی در گونه، زبان و گلو است.
- آبسه که به تجمع چرک در دندان عقل یا بافت مجاور به دلیل عفونت باکتریایی گفته می‌شود.
- کیست و توده‌های خوش‌خیم. دندان عقلی که از لثه بیرون نزده است به ندرت باعث ایجاد کیست (توده‌ی آبکی) خواهد شد.
بسیاری از این مشکلات با آنتی‌بیوتیک و دهانشویه‌ی ضدعفونی کننده قابل درمان هستند.
در صورتی که درمان‌های دیگر مؤثر نباشد باید دندان عقل کشیده یا جراحی شود.
چه زمانی به دندان پزشک مراجعه کنیم؟
خوشبختانه رویش دندان آسیاب سوم علائم و نشانه‌هایی دارد که به شما خواهد گفت که باید به دندانپزشک مراجعه کنید.
درد: اگر دردی دارید که با درمان‌های خانگی قابل کنترل است جای نگرانی نیست؛ اما اگر درد شدید و مداوم است، باید به دندانپزشکی مراجعه کنید. ممکن است دلیل آن این باشد که فضای کافی برای رویش دندان وجود ندارد. همچنین در خطر ابتلا به عفونت خواهید بود که برای سلامتتان خطرناک است.
شدت درد تنها عامل مشخص کننده نیست. اگر دردی دارید که دندان‌ها و لثه‌ی مجاور را نیز درگیر کرده است، باید به دندانپزشک مراجعه کنید. دلیل این امر این است که ممکن است دندان عقل به دندان‌های دیگر فشار وارد کرده و باعث شلوغی و روی هم افتادن دندان‌ها شود. در چنین مواردی باید برای کشیدن دندان عقل به دندانپزشکی مراجعه کنید.
عفونت: وقتی که دندان عقل نهفته باشد، فضایی خالی بین دندان و لثه به وجود خواهد آمد. این فضا جای مناسبی برای تجمع غذا و باکتری بوده و می‌تواند منجر به عفونت‌های خطرناکی شود. اگر درد و علائم دیگری مانند تب دارید باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید.
چگونه برای جراحی دندان عقل نهفته آماده شویم؟
نوجوانان و بزرگسالان میتوانند با توجه به مواردی که در فهرست زیر آمده برای جراحی دندان آماده شوند:
- شب قبل از جراحی چیزی نخورید و ننوشید. این کار برای حفظ سلامتتان است. در بیهوشی با شکم پر، خطر برگشتن مواد و انسداد راه تنفسی وجود دارد. این مشکل بسیار خطرناک است. حواستان باشد.
- داروهای بدون نیاز به نسخه و داروهای تجویزی که مصرف می‌کنید را به دندانپزشک بگویید. کمک کنید تا تداخلی با داروی بیهوشی ایجاد نشود.
- در صورت استفاده از مواد مخدر یا الکل به جراح اطلاع دهید. فردی که مواد مخدر یا الکل مصرف می‌کند با مشکلات متعددی مواجه خواهد شد. کمک کنید تا این مشکلات ایجاد نشود.
- 12 ساعت قبل از جراحی سیگار نکشید یا بهتر این است که اصلاً سیگار نکشید.
- اتاقتان را برای دوران نقاهت آماده کنید. تبلتتان را شارژ کنید، کنترل را در دسترس بگذارید و بالشت‌هایتان را آماده کنید. باید چند روز استراحت کنید.
- غذاهای مناسب خوردن بعد از جراحی را آماده کنید. بستنی، اسموتی، پوره‌ی سیب‌زمینی و غذاهای نرم دیگر.
- در زمان مراجعه لباس راحت، مانند شلوار راحتی و تیشرت بپوشید و به جای لنز از عینک استفاده کنید.
- خانم‌ها باید موهایشان را جمع کنند، لاک نزنند و جواهراتشان را دربیاورند و از رژ لب استفاده نکنند. شما بدون این‌ها هم زیبا هستید.
درمان دندان عقل نهفته چگونه انجام می‌شود؟
ممکن است دندان‌پزشکتان دندان عقلتان را بکشد و یا شما را برای درمان در بیمارستان به جراح متخصص ارجاع دهد.
معمولاً قبل از جراحی روند آن برای شما توضیح داده می‌شود و شما باید فرمی را امضا کنید.
با استفاده از بی‌حسی موضعی، نواحی اطراف دندان بی‌حس خواهد شد. قبل از خارج کردن دندان کمی فشار احساس خواهید کرد و به دلیل این است که جراح یا دندانپزشک باید دندان را به عقب و جلو حرکت دهد تا سوکت دندان وسیع شود.
گاهی اوقات باید برش کوچکی در لثه ایجاد شده و دندان قبل از خارج شدن به قطعات کوچکتری تقسیم شود.
بعد از خارج کردن دندان عقل، در داخل و خارج دهان تورم و درد خواهید داشت. گاهی اوقات هم با کبودی مختصری همراه خواهد بود. کبودی در روز سوم به بیشترین حد خود خواهد رسید و بیش از 2هفته باقی خواهد ماند.
ریکاوری بعد از انجام جراحی دندان نهفته
ممکن است ریکاوری بعد از جراحی دندان عقل یا کشیدن دندان، دو هفته طول بکشد.
در این مدت ممکن است:
- دهان و گونه‌هایتان متورم باشند. این مشکل در چند روز اول به بیشترین حد خود خواهد رسید ولی به مرور زمان بهتر خواهد شد. قرار دادن پد سرد روی گونه باعث کاهش تورم خواهد شد.
- گونه‌هایتان کمی کبود شوند. ممکن است پوستتان تا بیش از دو هفته کبود باشد.
- فکتان خشک و متورم باشد. این مشکل بعد از 7-10 روز برطرف خواهد شد.
- درد داشته باشید. این مشکل در صورتی که خارج کردن دندان سخت و پیچیده بوده باشد، شدید خواهد بود.
- دهانتان مزه‌ی بدی داشته باشد.
- صورت، لب‌ها یا زبانتان بی‌حس باشد یا گزگز کند (مشکل رایجی است).
هرگونه خونریزی زیاد، درد شدید و یا علائم غیرعادی دیگر را فوراً به دندانپزشک یا جراحتان اطلاع دهید.
بعد از انجام جراحی دندان عقل نهفته چه کار کنیم؟
برای کاهش درد و کمک به بهبود خوبست که:
- از مسکن‌هایی مانند پاراستامول یا ایبوپروفن استفاده کنید (همیشه از دستورالعمل مصرف کارخانه‌ی سازنده پیروی کنید). برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که ایبوپروفن بهترین مسکن برای مصرف بعد از جراحی دندان عقل یا کشیدن آن است.
- چندین روز از فعالیت شدید و ورزش کردن بپرهیزید.
- شب‌ها از بالشت اضافی برای بالا نگه داشتن سرتان استفاده کنید.
- 24ساعت از شستن دهان، تف کردن، نوشیدنی‌های داغ و یا هرچیزی که باعث جدا شدن لخته‌ی ایجاد شده در سوکت خالی دندان (که به بهبودی کمک می‌کند) خواهد شد، اجتناب کنید.
- 24 ساعت از سیگار کشیدن و مصرف الکل خودداری کنید.
- چندین روز غذاهای نرم و آبکی بخورید و با دندان‌های طرف دیگرتان غذا را بجوید.
- بعد از 24 ساعت، محل کشیدن دندان را با دهانشویه‌ی ضدعفونی‌کننده به آرامی بشویید و این کار را چندین روز و به خصوص بعد از خوردن هرچیزی انجام دهید. همچنین می‌توانید از محلول آب گرم و یک قاشق چایخوری نمک هم به عنوان دهانشویه و برای کاهش التهاب و تورم لثه استفاده کنید.
عوارض جراحی دندان عقل نهفته چیست؟
همانند سایر عمل‌های جراحی، خارج کردن دندان عقل نیز خطرات و عوارضی دارد که عبارتند از:
- سوکت خشک؛ این مشکل زمانی رخ می‌دهد که لخته‌ی خون زودتر از موعد از سوکت دندان جدا شود و استخوان دیده شود. با اجتناب از استفاده‌ی نی برای نوشیدن مایعات بعد از جراحی دندان عقل، می‌توانید از بروز سوکت خشک جلوگیری کنید.
- عفونت؛ گاهی اوقات، باکتری، غذا یا ذرات باقی مانده از جراحی در سوکت دندان گیر می‌کنند و باعث عفونت خواهند شد. دندانپزشک یا جراح برای درمان عفونت آنتی‌بیوتیک تجویز خواهد کرد.
- آسیب به ساختارهای مجاور؛ گاهی اوقات عصب‌ها، استخوان فک، سینوس‌ها یا دندان‌های دیگر در جراحی دندان عقل آسیب می‌بینند. تکنیک‌های پیشرفته‌ی جراحی باعث کاهش احتمال این آسیب‌ها خواهد شد اما همچنان احتمال بروز این مشکلات وجود دارد. برای رفع اینگونه مشکلات جراحی‌های دیگری لازم خواهد بود.
هزینه های جراحی دندان عقل نهفته
عوامل متعددی بر هزینه‌ی جراحی دندان عقل نهفته تأثیر می‌گذارند که عبارتند از: میزان رشد این دندان، حالت و وضعیت آن و میزان نهفتگی آن (نهفتگی در بافت نرم، نهفتگی جزئی در استخوان و نهفتگی کامل).
سؤالات متداول
دندان عقل نهفته چقدر رواج دارد؟
دندان عقل نهفته مشکل بسیار رایجی است و طبق گزارش آکادمی جراحان دهان و ماگزیلوفاسیال آمریکا، 90% مردم حداقل یک دندان عقل نهفته دارند.
دندان عقل نهفته چه تأثیراتی بر سلامت دهان خواهد داشت؟
دندان عقل نهفته می‌تواند باعث درد، عفونت و آسیب به دندان‌های دیگر شود. همچنین تمیز کردن دندان‌های عقل دشوار است و درنتیجه بیشتر در معرض پوسیدگی و بیماری‌های لثه هستند.
آیا دندان عقل نهفته باعث سردرد خواهد شد؟
بله. در برخی موارد دندان عقل نهفته باعث درد تیرکشنده در فک، صورت و سر خواهد شد.
دوران نقاهت بعد از جراحی دندان عقل چقدر خواهد بود؟
اکثر افراد بعد از 1-2 هفته بعد از جراحی دندان عقل نهفته کاملاً بهبود می‌یابند. در اکثر موارد می‌توانید بعد از چند روز به کار، مدرسه و زندگی عادی خود بازگردید.
آیا میتوان از دندان عقل نهفته جلوگیری کرد؟
اگرچه نمیتوان از دندان عقل نهفته جلوگیری کرد اما میتوان احتمال بروز مشکلات مربوط به آن را کاهش داد. بهداشت دهان مناسب و کشیدن دندان عقل در سنین پایینتر در صورت ایجاد مشکل، مؤثر خواهد بود.
